Целта на мисијата Gaia (Гаја) е да мапира милијарди објекти во вселената, главно ѕвезди, со цел да ни овозможи подобро познавање на физичките својства на ѕвездите, како и нивните движења и еволуцијата на Млечниот Пат.
Мисијата Gaia на Европската вселенска агенција (ЕСА) неодамна објави нови податоци. Сателитот Gaia беше лансиран во 2013 година со цел прецизно да се измери позицијата на милијарди ѕвезди. Покрај мерењето на положбата на ѕвездите, брзината и осветленоста, сателитот собрал податоци за голем број други објекти.
Името Gaia сателитот го добил од мајката Земја во хеленската митологија, која се викала Гаја (Γαῖα), а на македонски е Геја. Таа била ќерка на Хаос, а имала син Уран кој подоцна ѝ станал соприл и ги добиле децата Понт, Титаните и Гигантите. Геја имала голема улога во создавањето на универзумот. Соединувајќи се со Уран, биле родени првите богови, односно Титаните. Најпрвин биле родени Океан и Тетиjа, од чие потомство, пак, се родиле Река и Океанида.
Сè во универзумот се движи, а ѕвездите не се исклучок. Најновото издание на податоци ја содржи најголемата тродимензионална мапа на Млечниот Пат некогаш направена. Користејќи ја мапата, научниците можат да добијат увид во тоа како „патуваат“ ѕвездите од нашата галаксија. Иако претходно имавме податоци за тоа како ѕвездите се движат во две димензии (горе-долу, лево-десно), ова е првпат да знаеме колку брзо се движат во однос на нас, како и дали се оддалечуваат или се приближуваат до нас (т.н. радијална брзина).
Со комбинирање на податоците со соодветно движење, можеме да откриеме колку брзо ѕвездите се движат во три димензии додека орбитираат околу Млечниот Пат. Тоа значи дека сега имаме не само мапа која ни кажува каде моментално се наоѓаат ѕвездите, туку и податоци кои ни овозможуваат однапред да ја знаеме насоката на нивното движење.
Gaia ги мапира не само ѕвездите во нашата галаксија, туку и оние во соседната галаксија Андромеда. Податоците вклучуваат нешто што се нарекува Gaps: the Gaia Andromeda photometric survey. Фотометриското истражување ја мери осветленоста на ѕвездите и како тие се менуваат со текот на времето. Со Gaps (празнини), Gaia ја мереше осветленоста на секоја ѕвезда во насока на галаксијата Андромеда со текот на времето.
Ова вклучува 1,2 милиони ѕвезди. Иако некои од нив се ѕвезди од нашата галаксија што се нашле на пат, истражувањето сепак треба да опфати околу 1% од најсјајните ѕвезди во галаксијата Андромеда. Ова ќе ни овозможи да го проучиме начинот на кој најголемите и најсјајните ѕвезди во Андромеда ја менуваат нивната светлина и ќе дознаеме повеќе за нивната еволуција, како и во кој дел од нивниот животен циклус се наоѓаат, и конечно - кога ќе го завршат својот живот.
Квазарите, космолошките извори на електромагнетно значење, се најсветлите и најоддалечените објекти што можеме да ги видиме, а новите податоци вклучуваат мерења на дури 1,1 милион од нив (и уште 6,6 милиони потенцијални кандидати). Ова значително го зголемува бројот на познати квазари и може да биде многу важно бидејќи ни овозможува да го измериме растојанието до најоддалечените делови на универзумот и – индиректно – ни овозможува да измериме колку брзо се шири универзумот.
Не сѐ што проучува Gaia е толку далеку од нашата планета. Имено, податоците содржат и 158.000 објекти во нашиот Сончев Систем, што вклучува нови мерења на 156.000 познати астероиди. Но, покрај тоа што ни кажа за нивните орбити околу Сонцето, тимот на мисијата Gaia откри месечини кои орбитираат околу астероиди. Веќе се познати неколку стотици астероиди со месечини, но Gaia може да најде астероидни месечини дури и кога месечината е премногу мала за директно да се види.
Нашето Сонце е осамена ѕвезда, но многу други имаат придружници и орбитираат едни околу други околу заеднички центар. Новите податоци ги содржат првите сознанија за вакви системи со повеќе ѕвезди. Имено, ова е само дел од списокот, а наскоро треба да стане достапен и поцелосен каталог. Дури и оваа „делумна“ верзија на податоците веќе содржи околу 813.000 бинарни ѕвездени системи.
Бинарните ѕвезди можат да ни кажат многу за тоа како ѕвездите „живеат“ и како се формираат. Ова особено важи за она што се нарекува бинарно затемнување - тоа е феномен во двоен систем за време на кој ѕвездите се порамнети така што - набљудувано од наша гледна точка - едната поминува пред другата. Со мерење на овие затемнувања, можеме да одредиме многу физички својства на системот - како што се масите и големините на ѕвездите и колку се оддалечени тие. Ова ни овозможува да научиме многу повеќе отколку што би можеле со проучување на поединечни ѕвезди.
