По 12 часа преговори во Охрид со посредство на високиот претставник за надворешни работи и безбедносна политика на ЕУ, Жузеп Борељ, и специјалниот пратеник на Унијата за дијалогот меѓу Белград и Приштина, Мирослав Лајчак, српскиот претседател Александар Вучиќ и косовскиот премиер Албин Курти доцна синоќа постигнаа согласност за имплементација на договорот постигнат на 27 февруари во Брисел помеѓу Србија и Косово.
Како што појасни Борељ по завршувањето на дијалогот, имплементацијата на договорот значи практични чекори што треба да се направи, кога, кој и како.
Тоа, како што рече Борељ, доаѓа по долги и тешки преговори. Посочувајќи на одредени детали од разговорите, Борељ истакна дека косовската страна се согласила со посредство на ЕУ неодложно да отпочне дијалог за воспоставување специјален договор со кој ќе се гарантираа самоуправа на српските заедници во Косово.
Борељ истакна дека она што е прифатено од двете страни ќе стане интегрален дел од нивните одвоени напори во процесот за приближување и зачленување кон ЕУ. Она што е ветено од Белград и Приштина, ќе биде и формално обврска на патот кон ЕУ, а неисполнувањето ќе има негативни последици.
– Морам да нагласам дека за отворањето на патот кон стратешката цел за членство во ЕУ, Србија и Косово мора да ги нормализираат односите, нема заобиколен пат. А Анкесот на овој договор е важен чекор за тој пат да стане реалност, истакна Борељ.
Премиерот Димитар Ковачевски го поздрави постигнатиот договор, потенцирајќи дека станува збор за значајно остварување и дека мирот, помирувањето и економскиот развој се клучни предуслови за забрзан прогрес за целиот Западен Балкан кон ЕУ.
– Ја поздравувам согласноста постигната денеска за имплементација на договорот за патоказот за нормализација на односите меѓу Косово и Србија кој ќе биде интегрален и обврзувачки дел на европскиот пат за двете страни. Сметам дека денешната согласност за имплементацијата на анексот на договорот вклучително и согласноста за целосна имплементација на обврските од претходните договори од дијалогот е значајно постигнување. Мирот, помирувањето и економскиот развој се клучни предуслови за забрзан прогрес за целиот Западен Балкан кон ЕУ, рече во кусото обраќање премиерот Ковачевски.
Договорот го поздрави и американскиот преставник за Западен Балкан, Габриел Ескобар, истакнувајќи дека тој е неопходен за воспоставување на мирољубиви и предвидливи односи меѓу двете страни.
– Тоа не само што ги отвора вратите за евроатланска интеграција на двете земји, туку ја отвора и вратата на регионот за нова ера на мир, рече Ескобар.
Тој им се заблагодари и на премиерот Димитар Ковачевски и на Владата за организацијата на средбата.
– Без нашите пријатели и сојузници ова немаше да се случи. Ова е уште еден доказ дека Северна Македонија е доверлив партнер што им помага на САД и ЕУ да постигнат регионална стабилност, изјави Ескобар, најавувајќи дека САД ќе се заложат да помогнат во спроведување на договореното во интерес на двете земји и на регионот, со цел мирот да стане реалност на Балканот.
Српскиот претседател Александар Вучиќ, пак изјави дека со договорот е направен добар исчекор во конструктивна атмосфера и двете страни ќе почнат нешто да работат.
– Секако не беше ден Д, но мислам дека беше во ред, изјави Вучиќ, посочувајќи дека се договорени неколку точки кои ќе станат дел од преговарачката рамка за двете страни и дека една од клучните која е важна за српската страна, како што рече, е тоа што веднаш треба да биде формирана заедница на српските општини на Косово.
Тој најави дека уште утре на граѓаните на Србија ќе им ја претстави секоја од точките во имплементациониот план, а од понеделник дека ќе има консултации со сите пратенички групи во Собранието.
Косовскиот премиер Албен Курти изјави дека е постигнат договор за анексот што ќе води кон спроведување на основниот договор, но останува на Европската Унија да најде механизам статусот на овој договор да биде правно и меѓународно обврзувачки.
Курти рече дека дошол во Охрид со намера да го потпише основниот договор со анекс, но дека српската страна и овојпат избегнувала негово потпишување, исто како на последната средба во Брисел на 27 февруари.
Според Курти, основниот договор де факто значи взаемно признавање на двете страни
Средбата во Охрид беше продолжение на дискусијата од 27 февруари во Брисел на која беше договорен текстот на првичниот план за нормализација на односите меѓу Белград и Приштина. Високиот претставник за заедничка надворешна и безбедносна политика на ЕУ, Жузеп Борељ, и специјалниот пратеник на Унијата за дијалогот меѓу Белград и Приштина, Мирослав Лајчак, како посредници се обидуваат на Вучиќ и на Курти да им ги приближат решенијата што ги предлага Западот во насока на патот кон нормализација на меѓусебните односи.
Пред охридската средба официјален Брисел изрази очекување да бидат усогласени ставовите за имплементацискиот анекс на договорот, што се смета за составен дел на документот. – Доколку тоа се случи... тогаш Западниот Балкан ќе слави голем чекор напред кон патот на Европската унија, рече Борељ во четвртокот во Тирана.
– Договорот ќе ги постави нивните односи на нова поодржлива основа и ќе обезбеди дека дијалогот ќе продолжи на неговата траекторија кон целосна нормализација, рече Борељ.
Осврнувајќи се на вчерашниот дијалог на високо ниво за нормализација на односите меѓу Белград-Приштина, премиерот Ковачевски во интервју за МИА потенцира дека тоа што Северна Македонија е домаќин на ваков собир е најголема потврда дека во овој момент земјава е фактор на стабилност на Балканот, што го потврди и преку зачленување во НАТО, преку отворањето на преговорите со Европската Унија и преку тоа што во веројатно најтешката година за Европа после Втората светска војна е претседавач со најголемата регионална безбедносна организација - ОБСЕ.
– Ова претставува голема чест, меѓутоа и одговорност за нашата држава, изјави Ковачевски додавајќи дека очекува разговорите за нормализација на односите помеѓу Косово и Србија да резултираат со интеграција на целиот регион во Европската Унија
Тој од Охрид посочи дека за таа цел се потребни тешки одлуки, како што направи земјава со Охридскиот рамковен договор, Преспанскиот договор, Договорот за добрососедство, усвојувањето на преговарачката рамка со ЕУ.
– Покажавме дека со договор, со дипломатија единствено може да се постигне решение за напредок во државата. И веруваме дека тоа е единствениот рецепт и единствениот начин целиот регион низ дијалог и низ разговор да ги реши предизвиците кои што ги имаат државите помеѓу себе и сите заедно еден ден да станеме земји членки на НАТО и на ЕУ, рече Ковачевски.
Претседателот Стево Пендаровски, кој исто така, беше присустен во Охрид изјави дека позитивна вест на крајот на оваа сесија разговори во Охрид ќе биде добра за целиот регион, не само за оние страни кои се инволвирани во неа.
Коментирајќи ја средбата во Охрид, министерот за надворешни работи Бујар Османи изјави дека очекувањата од неа се големи, бидејќи таков е политичкиот моментум, изразувајќи надеж дека ќе биде постигнат договор, кој ќе гарантира одржлива стабилност за регионот.
Надеж за постигнување договор по средбата со косовскиот премиер Курти во Охрид изрази и лидерот на ДУИ. Али Ахмети, кој нагласи дека тоа сепак ќе зависи и од двете страни.
Во своите осврти на средбата во Охрид западните медиуими оценија дека меѓународната заедница се надева на напредок во разговорите во обид за надминување на децениските тензии меѓу двете страни.
AP во текстот насловен „Високи влогови на новите разговори меѓу Србија и Косово со посредство на ЕУ“ пренесува изјава на Борељ дека сега е време лидерите на Косово, Србија и на целиот Западен Балкан да покажат храброст и да ја споделат одговорноста за успехот на процесот на пристапување кон ЕУ во регионот.
Агенцијата пишува дека разговори се фокусирани на тоа како да се имплементира предложениот план на ЕУ кој бара од двете страни да одржуваат добрососедски односи, меѓусебно да ги признаваат официјалните документи и националните симболи. Ако планот биде имплементиран, тоа ќе го спречи Белград да ги блокира напорите на Приштина за членство во Обединетите nации и другите меѓународни организации, но не бара експлицитно заемно признавање на Косово и Србија.
France-Presse, пак, наведува пишува дека во документот од 11 точки е наведенп дека ниту една страна нема да прибегне кон насилство за да го реши спорот, ниту ќе се обиде да ја спречи другата да се приклучи на Европската Унија или други меѓународни тела, како клучно барање од Косово.
Косово прогласи независност од Белград во 2008 година, што беше призната од повеќето земји на ЕУ, со исклучок на Грција, Шпанија, Романија, Словачка и Кипар. Од 2011 година Србија и Косово се ангажирани во дијалогот инциран и предводен од Брисел. Во 2013 година тогашните премиери на двете земји, Ивица Дачиќ и Хашим Тачи, го постигнаа т.н. Бриселски договор, но многу елементи од него останаа неимплементирани до денес.
Главниот камен на сопнување во процесот е формирањето на Заедницата на општини со српско мнозинство во Косово, што Приштина одбива да го спроведе, стравувајќи дека тоа ќе создаде ентитет сличен на Република Српска во земјата, што потоа ќе ја загрози нејзината функционалност.
Средбата предизвика голем интерес кај медиумите од регионот и од целиот свет, со акредитирани 230 новинари и сниматели од бројни медиумски куќи. За време на одржувањето на состанокот на подрачјето на Охрид на сила се соодветни безбедносни мерки, со физичко и сообраќајно обезбедување на сообраќајниците и други објекти.
