Пишува: Ненад Јариќ Дауенхауер за Index.hr
Плановите на милијардерот Илон Маск, сопственик на Space X, за испраќање луѓе на Марс оваа деценија треба да обезбедат силен ветер во грб за администрацијата на Доналд Трамп.
Во средата, Трамп ги назначи Маск и Вивек Рамасвами за ко-претседавачи на новосоздадениот Оддел за владина ефикасност, давајќи уште поголемо влијание врз американската администрација на најбогатиот човек во светот. Но, се поставува прашањето дали плановите на Маск за освојување на Марс се реални.
Во својот прв мандат, Трамп повеќе се залагаше за мисијата Artemis, во која луѓето повторно ќе слетаат на Месечината и ќе воспостават постојана база таму. Сега, поради неговото зближување со Маск, фокусот се очекува да се префрли на Марс.
Луѓето кои се запознаени со развојот на вселенската политика веруваат дека програмата Artemis, која Трамп ја лансираше во 2019 година, ќе ја користи ракетата Starship на SpaceX за да испрати луѓе на Месечината како подготовка за подоцнежните мисии на Марс.
За очекување е дека Трамп ќе се обиде да му се оддолжи на Маск кој потроши околу 119 милиони долари за неговата изборна кампања.
И двајцата навестија дека се раѓаат нови ветрови. На пример, Маск танцуваше на предизборниот митинг на Трамп во октомври облечен во маица со натпис Occupy Mars. Само неколку недели откако Маск го поддржа, Трамп им рече на новинарите дека Месечината е „отскочна штица“ кон крајната цел да се оди на Марс.
Маск потоа објави во септември дека SpaceX ќе го спушти вселенското летало Starship на Марс веќе во 2026 година, а дека ќе следи мисија со екипаж само четири години подоцна. Трамп потврди дека разговарал за тие планови со Маск.
Многу експерти сметаат дека најавените временски рамки се нереални. Познато е дека Маск често даваше премногу амбициозни предвидувања, дека некои од неговите најавени проекти, како што е Hyperloop, никогаш навистина не заживеаја, па дури е склон кон лаги.
Но, Скот Пејс, главниот функционер за вселенска политика за време на првиот мандат на Трамп, е уверен дека Маск би можел да го спушти вселенското летало Starship на површината на Марс во еднонасочна мисија до крајот на мандатот на Трамп.
„Апсолутно, можете да го направите тоа“, рече тој. „Дали е мисија со екипаж на Марс? Не. Мора да одите пред да трчате“, додаде Пејс.
За време на кампањата на Трамп, Маск силно поддржа дерегулација на бројни програми, вклучително и вселенската.
Дерегулацијата на вселенската програма се очекува да поттикне промени во комерцијалната вселенска канцеларија на Федералната управа за воздухопловство (FAA), чиј надзор над лансирањето на приватни ракети го фрустрира Маск бидејќи го забавува развојот на вселенското летало Starship на SpaceX.
НАСА, под Трамп, најверојатно ќе фаворизира договори со фиксни цени кои префрлаат поголема одговорност на приватните компании и ги намалуваат програмите што ставаат преголем товар на владиниот буџет. Тоа може да претставува проблем за Space Launch System (SLS), единствената ракета што ја поседува НАСА, чиј развој, вреден околу 24 милијарди долари, го водат Boeing и Northrop Grummanод 2011 година.
Во меѓувреме, Маск сè повеќе се врти кон истражување на можноста за постојан престој на луѓе на Марс. SpaceX ги истражува условите за поставување на живеалиште на Марс, за создавање живеалишта, системи за поддршка на животот, па дури и можности за репродукција.
SpaceX веќе почна да развива станбени единици со купола кои треба да ги заштитат идните жители на Марс од екстремните температури, прашината и неподносливата атмосфера што го прават Марс непогоден за живот. Инженерите на компанијата истражуваат лесни и издржливи материјали за да изградат живеалишта кои ќе обезбедуваат основни услуги како што се вода, храна и отстранување на отпад.
SpaceX работи и на развој на специјализирани вселенски одела за Марс. Таа ќе мора да ги заштити идните колонисти од суровата клима која вклучува екстремни температури, силно зрачење и недостаток на кислород. Во исто време, ќе мора да биде удобно за долгорочно носење.
Медицинските експерти на SpaceX исто така започнаа истражување за можноста за раѓање на Марс, што покренува прашања за етика, биологија и практичност. Маск донираше своја сперма за таа програма за во негов стил да покаже колку се грижи за неговата визија за ширење на луѓето во вселената.
Клучната непозната во таа визија е како условите на Марс, како што се послабата гравитација, силно зрачење и психолошките и емоционалните последици од престојот на друга планета, ќе влијаат на репродукцијата и развојот на децата.
Хрватскиот експерт за вселенски патувања Анте Радониќ вели дека SpaceX ги слетува првите етапи на Falcon 9 веќе девет години, што е единствено кога станува збор за орбиталните мисии (втората етапа се фрла).
„Со Super Heavy-Starship ќе се врати и втората етапа, а тоа е самото вселенско летало Starship. Во последните два теста неговото спуштање од вселената заврши во водите на Индискиот Океан. Следната година можеме да очекуваме тестови со спуштање назад кон лансирната рампа, како што неодамна успеа со првата етапа. Тоа би требало да го повтори веќе на 18 ноември“, вели Радониќ.
Тестот за враќање речиси не успеа минатиот месец. Радониќ вели дека ќе бидат потребни многу тестирања за се да биде побезбедно.
„Ако двете компоненти на Starship ги оправдаат очекувањата, тогаш за две години ќе биде можно SpaceX да испрати беспилотен Starship на Марс. Доколку овие тестови бидат успешни, технички гледано, би било можно да се испратат луѓе на Марс до крајот на деценијата, но само во една насока сум скептичен дека на прво место би се добило дозвола за такво нешто поради високите ризици во летот и одржувањето на луѓето на Марс испорачана материја, храна, кислород, азот и многу различна резервна опрема“, објаснува Радониќ.
За да се вратат луѓето на Земјата, Starship на Марс ќе треба да се наполни со гориво. Товарните бродови со постројки за производство на метан и кислород од атмосферата на Марс треба прво да слетаат на Црвената планета. Радониќ вели дека е тешко да се процени колку време ќе биде потребно за да се конструира и тестира сето ова.
„За секој лет до Марс, Starship ќе треба да се наполни со гориво во орбитата околу Земјата со помош на специјално орбитално складиште. Досега, Федералната агенција за воздухопловство беше многу бавна во подготовката за издавање дозволи за мисиите на Starship. Таму се изгуби многу време, особено поради повеќемесечните истраги по несреќата. A SpaceX учи токму од тестирања и падови и има потреба од што повеќе.
Има и студии за можното влијание врз животната средина. Особено во Тексас, но и во Флорида, каде исто така се гради рампа. Од администрацијата на Трамп, Маск очекува многу побрзо одобрување за лансирање и враќање на Starship. Тука ја гледам главната помош на Трамп. За населување на Марс ќе биде потребна соработка на државниот, јавниот, научниот и приватниот сектор. Самоодржлива колонија на Марс не треба да се очекува пред 2050 година, ако тоа е воопшто возможно поради многуте предизвици и опасности. Но, SpaceX може да овозможи формирање на човечка база на Марс“, заклучува Радониќ.
