Во саботата, 16 октомври, НАСА успешно го лансираше леталото Lucy за да ги истражи астероидите на Јупитер наречени Тројанци.
Агенцијата претходно објави дека ќе испрати луѓе на Месечината со меѓународната мисија Artemis во 2024 година. Доколку биде успешна, тоа ќе биде прва мисија за слетување со екипаж по последната мисија на Apollo 17 во 1972 година. Во него, првата жена треба да оди по нашиот природен сателит. Ова ќе биде почетниот чекор во понатамошното истражување на Месечината и евентуално во нејзина колонизација. Базата на Месечината би требало да го направи патувањето до Марс поевтино, бидејќи е многу полесно да се надмине гравитацијата на нашиот сателит отколку Земјата. Ова треба да овозможи испраќање луѓе на Марс по цена од околу половина милион долари.
Кога пишуваме за напорите и плановите на вселенските агенции да истражуваат тела како астероиди и планети во Сончевиот Систем и да ги испратат луѓето на Месечината и Марс во следните неколку децении, каде што би требало да се изградат базите, често се поставува прашањето зошто. Дали има смисла да се инвестира толку човечки потенцијал и ресурси во истражување на вселената и бегство од Земјата? Зарем не е подобро да ги насочиме во справување со проблемите на Земјата што ги предизвикавме со нашите активности, како што се климатските промени, загадувањето на животната средина, уништувањето на биодиверзитетот и пандемиите на заразни болести?
Но, сѐ поголем број астрофизичари и биолози и милијардери кои инвестираат во патувања во вселената, веруваат дека треба да се бара долгорочно решение за опстанокот на човештвото на други планети. Ова постојано го посочуваше познатиот британски астрофизичар Стивен Хокинг. Застапниците на истражувањето на вселената предупредуваат дека постојат два можни избори. Првиот е да не ја развиваме технологијата потребна за колонизирање на универзумот и засекогаш да останеме на Земјата, и на крајот да се соочиме со големо истребување, што ќе биде неизбежно. Вториот е да продолжиме да го истражуваме универзумот и на крајот да станеме вид што населува повеќе планети.
Противниците на таквата визија истакнуваат дека тоа е неизмерно скап сон. Тие мислат дека би имало многу повеќе смисла да ги користиме ресурсите што ни се на располагање за да ги поправиме итните проблеми со кои се соочуваме на Земјата, единственото тело во универзумот на кое знаеме дека има живот. Освен фактот дека колонизацијата на други планети бара големи технолошки достигнувања, таа подразбира и мноштво непознати поврзани со прашањето како и зошто настанал животот на Земјата. Ова е важно да се разбере ако сакаме да процениме дали можеме да преживееме на друго место во Сончевиот Систем и во вселената што изгледаат многу негостопримливи.
Застапниците на вселенското истражување честопати ја споредуваат денешната ера на патување во вселената со ерата на големите истражувачи на Земјата. Но, критичарите истакнуваат дека ова е неспоредливо бидејќи Колумбо во Америка го дочекале многу слични услови за живот. Можел да го дише воздухот таму, можел да го поправи својот брод со дрвја што растеле таму исто како во Европа, итн. На Марс, ништо од тоа не е можно.
Интересни одговори на овие прашања понуди неодамнешната дискусија објавена на страницата Munk Debates. Астрономот Милан М. Чирковиќ, професор во Белградската опсерваторија и автор на неколку книги за астрономијата, ги застапуваше поддржувачите.
Критичарите ги „бранеше“ астрономот лорд Мартин Рис, поранешен претседател на Британското кралско друштво, автор на бројни бестселери.
Масовната миграција во вселената е опасна илузија
Во воведниот говор, лорд Рис рече дека пред да се појават луѓето, Земјата веќе постоела околу четири милијарди години, што е повеќе од она што беше потребно за човечката еволуција.
„Ако мислиме на толку далечно време кога Земјата умира и универзумот умира, веќе не зборуваме за човечки суштества, туку за постчовечки, кои би можеле да бидат толку различни од нас како што сме ние од мувлата. Ако погледнеме толку далеку во иднината, тогаш прифаќам дека има нешто во стремежот за заминување во вселената. Но, ако под луѓето мислиме на нас, суштества од месо и крв како што сме денес, тогаш силно се противам на идејата. Причината е што ние сме се прилагодиле на животот на Земјата, додека местата на кои можеме да се преселиме, како Марс, се многу помалку гостопримливи од најлошите места на Земјата, така што живеењето на Марс е полошо отколку да се живее на дното на океанот, на врвот на Еверест или на Јужниот Пол. Би поминале многу години додека да се тераформира Марс и да стане населив. И мислам дека на таа локација човечкиот вид и онака би се променил. Така што мислам дека ние како луѓе нема да имаме причина да емигрираме. Покрај тоа, би рекол дека идејата дека треба да избегаме од проблемите на Земјата со одење на Марс е опасна илузија. Имено, предизвикот за решавање на проблемот со климатските промени ќе биде мал залак во споредба со тераформирањето на Марс. Значи, моето гледиште е дека сме прилагодени на животот на Земјата и тоа е нашиот единствен дом. Можам да се согласам дека треба да инвестираме во истражување на вселената, но масовната миграција кон други планети не е за луѓето, туку можеби за постлуѓето. Мислам дека е наша судбина како луѓе да живееме на Земјата и да ја развиваме нашата цивилизација овде“, рече лорд Рис.
Вселената треба да се истражува и да се експлоатира
Во воведот, Чирковиќ вели дека верува дека за целосно да се реализира човечкиот потенцијал, потребно е човекот да го истражи универзумот.
„Како прво, ние како човечки суштества отсекогаш сме биле вид што се ширел. Од нашите предци приматите потекнуваме од многу мала област на нашата планета, во Танзанија... Затоа, поставувањето ограничувања за ова човечко ширење би било произволно и неоправдано. Ние сме исто така вид што се развива со текот на времето. Затоа, ако сакаме да доживееме вистински бум, ќе ни треба повеќе време отколку што нашата планета може да ни обезбеди... Се разбира, треба да се земат предвид дискусиите за ризиците и безбедноста. Некои слушатели можеби се изненадени што мислам дека катастрофите што можат да нѐ снајдат се важни, за нив се дискутираше многу, но има многу добри причини за населување на универзумот кои не вклучуваат ризици, иако мора да признаеме дека сме побезбедни ако ги поделиме јаболка во неколку кошници. Постојат некои други еволутивни предности во експанзијата, освен само преживување. Постојат многу човечки вредности кои практично по дефиниција никогаш не ќе можеме да ги постигнеме ако останеме приврзани за Земјата. За да го реализираме целосниот потенцијал на она што ние како човечки суштества можеме да го постигнеме, ќе ни требаат повеќе ресурси или други видови ресурси од оние што ги имаме на Земјата. Земјата е прекрасна планета, сепак, таа е многу, многу мал дел од сите живеалишта што постојат во вселената. Покрај тоа, вселенската колонија ќе биде исклучително корисна за Земјата, за биосферата на Земјата и делумно ќе ја ослободи Земјата од човечки активности, особено индустриски активности што веќе доведоа до истребување на толку многу видови. Можноста човечки населби и дел од индустријата да се преселат во орбитата, на Месечината, Марс или на астероидниот појас помеѓу Марс и Јупитер, ќе ни овозможи да направиме неколку чекори кон станување вистински чувари на биосферата и многу други работи што би биле загрозени со текот на времето со човечката цивилизација и индустрија“, ја објасни својата позиција Чирковиќ.
Колониите во вселената не мора да бидат масовни
Како одговор на воведниот говор на лорд Рис, Чирковиќ посочи дека колонизацијата на други вселенски тела не мора да подразбира масовна миграција.
„Да потсетиме, во времето на големите европски откритија, во 15-тиот, 16-тиот и 17-тиот век, немаше многу масовни миграции. Имаше некои групи, некои верски движења и секти кои мигрираа, сепак, тоа беше само мал процент од вкупната европска популација во тоа време. Од друга страна, валидни идеи, технологии и важни интелектуални ресурси беа извезени низ целиот свет во земји како што се Канада, САД или Австралија, што би било невозможно без интелектуалните ресурси кои доаѓаа од Европа. Тоа не беше масовна миграција, не дека 40%, 50% или 80% од населението во Обединетото Кралство емигрирало во Канада или САД. Тоа беше само мал процент. Така, очекувам нешто слично да се случи во иднина со мали колонии. Во нив ќе се преселат само мал процент на пионери кои ќе бидат доволно мотивирани или доволно очајни, како што беше случај во ерата на големите откритија. Тие ќе создадат некои нови општествени и политички структури“.
Универзумот ќе биде населен со нов вид - постлуѓе
Во својот одговор на Чирковиќ, лорд Рис укажа на фактот дека е важно да се направи разлика помеѓу различни временски размери.
„Вистина е дека човечката цивилизација трае неколку милениуми. На луѓето како посебен вид им беа потребни стотици милениуми за да се појават. Но, за да се еволуира од исконските протозои со природна селекција беа потребни четири милијарди години. Како што реков претходно, Земјата ќе постои барем уште многу повеќе, а универзумот можеби бесконечно. Покрај тоа, оваа идна еволуција ќе биде многу побрза од природната селекција на Дарвин. Тоа ќе биде секуларен интелигентен дизајн во кој суштествата од крв и месо ќе ги дизајнираат своите потомци за да можат да се прилагодат на вонземски средини. Кога ќе се случи тоа, можам да замислам дека овие потомци ќе можат да се прилагодат на животот на други планети, а можеби и на отворен простор без гравитација и атмосфера. Во оваа временска скала најверојатно ќе има интелигенција далеку од Земјата. Но, тоа нема да бидат луѓе, а за луѓето Земјата ќе остане еден вид природен резерват за кој тие се добро прилагодени“.
Искористувањето на ресурсите во вселената би го намалило товарот на Земјата
Во продолжение на дискусијата, модераторот го праша Чирковиќ зошто е оптимист за човечката колонизација на универзумот, зошто не мисли, како Рис, дека тоа би можело да го направи некоја друга форма на интелигенција, на пример, вештачка интелигенција.
Чирковиќ одговори дека Рис самиот признал дека работите се забрзуваат.
„Не треба да се проценуваме себеси и нашите потенцијали врз основа на еволутивната скала во времето кога работите се случуваа многу бавно. Луѓето треба да размислат да ги стават огромните ресурси во нивна близина, во Сончевиот Систем, под нивна контрола. Тие ресурси се големи, а тоа би требало да ги мотивира луѓето од чисто утилитарна перспектива. Тие се наоѓаат помеѓу Сонцето и главниот појас на астероидот. На пример, само еден астероид Psyche 16 има ресурси во форма на тешки метали кои се многу поголеми од оние што човечката цивилизација досега успеала да го екплоатира на Земјата. А она што цивилизацијата досега го експлоатирала е многу. Само еден рудник во Шведска Кирунавара вади доволно железо за да може да изгради шест Ајфелови кули дневно. Ние експлоатираме огромни ресурси на Земјата и со експлоатацијата на тие ресурси од вселенските тела како астероиди и Месечината за да се намали експлоатацијата на Земјата е морална, еколошка или еко-етичка поента што се обидов да ја истакнам. Има големи резерви на хелиум 3 на Месечината што еден ден би можеле да ги искористиме за нуклеарна енергија, што е веројатно единственото трајно решение за снабдување на луѓето со енергија на некој еколошки одржлив начин“.
Целата дебата може да ја слушнете ТУКА.
