Пандемијата имаше една позитивна страна: зачувување на природата. Сепак, глобалната економија брза да надомести сѐ што беше „загубено“. Денес е денот кога човештвото ги потроши годишните ресурси на Земјата за 2021 година.
И покрај привременото одложување поради пандемијата на коронавирус, денот што означува дека човештвото ги потрошило сите обновливи биолошки ресурси за една година, т.н. Денот на еколошкиот долг кон Земјата, повторно се помести напред. Оваа година, тој ден е денес, 29 јули.
„Ако има нешто што треба да нè потсети дека сме среде климатска и еколошка криза, тоа е Денот на еколошкиот долг“, рече Сузан Ајткен, претседателка на Градскиот совет во Глазгов, каде светските лидери ќе се соберат на климатскиот самит во ноември оваа година (COP26).
Имајќи предвид дека голем дел од човештвото беше во локдаун поради короната во 2020 година, минатогодишниот Ден на долгот за беше 22 август, речиси еден месец подоцна отколку во 2018 година, кога беше на 25 јули. Но, оваа година, и покрај фактот дека нивото на емисии на јаглерод диоксид од патниот и воздушниот сообраќај сѐ уште заостанува зад тоа од 2019 година, глобалната економија брза да надомести сѐ што пропушти.
„Глобалните емисии веќе се приближуваат до нивоата пред пандемијата“, рече Стефани Фелдштајн, директорка на Центарот за биодиверзитет (CBD), еколошка организација со седиште во САД.
Таа за Deutsche Welle наведува дека гасовите што предизвикуваат ефект на стаклена градина во 2020 година се намалиле за само 6,4 проценти. Тоа е значителен процент што претставува двојно повеќе од годишното ниво на емисии на Јапонија, но сепак е недоволен за да се сменат работите на подобро.
„Пропуштивме прилики да не поставиме никакви барања за обновување на животната средина кога им беше дадена финансиска помош на големите загадувачи, како што е воздушниот сообраќај или месната индустрија“, рече Фелдштајн. „Ние сѐ уште ги пропуштаме можностите секој ден кога владите одбиваат да признаат дека климата и кризата за истребување се итен случај, исто како и пандемијата“.
Што е Ден на еколошкиот долг и за што служи?
Првиот Ден на еколошкиот долг беше одбележан во 2006 година, со цел да се пресмета бројот на денови во годината што одговара на потребните биокапацитети - способноста на екосистемите да ги воспостават своите биолошки ресурси и да го апсорбираат отпадот - да го земат предвид еколошкиот отпечаток на цивилизацијата.
Global Footprint Network (GFN), истражувачка организација која, заедно со еколошката организација World Wide Fund for Nature (WWF), е одговорна за постоењето на овој ден, го споредува тој ден со извод од банка што ги следи приходите наспроти расходите.
Тие користат илјадници податоци на ОН за ресурси, како што се биолошки продуктивни шуми, пасишта, обработливо земјиште, риболов, како и урбани области. Таа сума потоа се споредува со побарувачката за тие природни ресурси, вклучувајќи растителна храна, дрво, добиток, риба и способноста на шумите да апсорбираат емисии на јаглерод диоксид.
Човештвото денес користи 74 проценти повеќе отколку што глобалните екосистеми можат да се регенерираат. Ако продолжиме со ова темпо, ќе ни требаат ресурси на речиси две Земји, или 1,7 постоечки ресурси на планетата. Во исто време, се чини дека работите нема да се сменат наскоро.
Меѓународната агенција за енергетика предвидува дека емисиите на јаглерод диоксид поврзани со енергетиката - особено емисиите на фосилни горива како јагленот - ќе се зголемат за 4,8 проценти оваа година во споредба со нивото на 2020 година.
Зајакнување на биоекономијата
Стефани Фелдштајн, сепак, гледа некои причини за оптимизам. „Најзначајните знаци доаѓаат од заедниците ширум светот кои сериозно ја сфаќаат климатската криза, ја преиспитуваат потрошувачката и растот и ја интегрираат заштитата на животната средина во нивните политики“, рече директорката на Центарот за биодиверзитет.
Меѓу нив има заедници кои сакаат да ја искористат биоекономијата која има за цел „да ја замени економијата базирана на фосилни горива, економијата базирана на био или обновливи извори на енергија, истовремено решавајќи ги општествените предизвици“. Ова е наведено во извештајот на Институтот за животна средина (СЕИ) од Стокхолм од декември 2019 година.
Рокио А. Дијаз-Чавез, заменик-директор на SEI Африка во Најроби, Кенија, и автор на извештајот, изјави за Deutsche Welle дека транзицијата кон био-економија може да помогне во зачувувањето на природните ресурси за идните генерации.
Покрај тоа, објаснува таа, закрепнувањето од пандемијата може да биде можност да се истражат алтернативи на традиционалната економија, оние што „ќе придонесат за создавање работни места и подобрување на животот, а истовремено создавање алтернативи за производи со фосилни горива“
Таа, сепак, нагласи дека развојот на биоекономијата зависи од постоењето на потребната инфраструктура за поддршка и пласирање на такви производи, особено во субсахарска Африка.
Како да го продолжиме периодот во кој ги користиме ресурсите на Земјата?
Биоекономијата не е единствениот начин за човештвото да се врати во рамнотежа со Земјата. На својата веб-страница, под хаштагот #MoveTheDate, GFN посочува и други начини за пристапување до тој датум на 31 декември.
Со пошумување на површина со големина на Индија би се поместил, на пример, тој датум за осум дена, според GFN. Потоа, адаптирање на зградите и индустриите со постоечка технологија за заштеда на енергија, како што се надградба на механички системи, контроли за заштеда на вода и сензори кои прецизно го контролираат осветлувањето, температурата и квалитетот на воздухот, ќе го поместат датумот кон крајот на годината за дури 21 ден.
Храната е исто така важен елемент. Според GFN, половина од био-капацитетот на Земјата се користи само за да се прехраниме. Но, премногу од таа храна се губи поради неефикасноста во процесот на производство или завршува во отпад. Се проценува дека 30 до 40 проценти од храната само во САД, завршува на депонии секоја година.
Со елиминирање на загубата и губењето храна, намалувањето на потрошувачката на месо и изборот на храна што се одгледува од поодржливи земјоделски практики, односно оние што помалку се потпираат на фосилни горива, био капацитетот на Земјата би можело да се додаде уште еден месец.
Според неодамна објавениот нацрт-извештај на Меѓувладиниот панел за климатски промени, префрлањето на растителна исхрана може да помогне во намалувањето на емисиите поврзани со храната за дури 70 проценти до 2050 година.
„Владите можат да ја забрзаат оваа промена со поддршка на детално ориентирана исхрана и земјоделство и со укинување на субвенциите за евтино месо и млечни производи“, заклучува Стефани Фелдштајн од CBD.
