Европските лидери се состанаа денеска во Будимпешта на дводневни разговори на високо ниво, кои ќе бараат да се решат предизвиците што ги носи враќањето на Доналд Трамп во Белата куќа - но исто така ризикуваат да се разоткријат несогласувањата на континентот.
На лидерите на Европската Унија ќе им се придружат и други, од Обединетото Кралство до Турција, како и шефот на НАТО Марк Руте и украинскиот лидер Володимир Зеленски, на состанокот на Европската политичка заедница (EPC). Тоа ќе биде прва посета на украинскиот лидер на Унгарија од почетокот на руската инвазија во февруари 2022 година.
На дневен ред: европските безбедносни предизвици, главни меѓу нив инвазијата на Украина од страна на Русија, како и конфликтот на Блискиот Исток, миграцијата, глобалната трговија и економската безбедност - прашања кои се во преден план и во центарот на вниманието поради можноста за вознемирувачки втор Трамп претседателство.
„Европејците навистина имаат нож под грло. Резултатот од изборите во САД ја принудува ЕУ да ги отвори очите. Можеби во вакви ситуации работите навистина можат да се придвижат“, рече политичкиот аналитичар Себастиен Мајлар од Институтот Жак Делор.
Најитните закани од враќањето на Трамп е стравот дека тој може да ја поткопа европската безбедност и да ја прекине поддршката за Украина, а во исто време да започне трговска војна со високи царини за европските стоки.
По денешните разговори утре ќе следи средба на врвот на лидерите на ЕУ, фокусирана на справување со ризикот од опасно заостанување на европската економија зад главните ривали САД и Кина, како што е истакнато во клучниот извештај на поранешниот италијански лидер Марио Драги.
Но, дали европските лидери се подготвени да се соберат околу заедничките приоритети - како што се витално потребните нови алатки за финансирање на одбраната и економските иновации, кои се сметаат за клучни за обезбедување на европскиот суверенитет - останува да се види.
„Мислам дека навистина не се подготвија за ова. Нема целосно дискутиран план што да се прави сега - на ниво на ЕУ, но и на француско-германско ниво“, рече Гунтрам Волф од тинк-тенк „Бројгел“.
Силната Германија е во застој поради колапсот на коалицијата на канцеларот Олаф Шолц, а во Франција, претседателот Емануел Макрон е ослабен поради долготрајната политичка криза дома во последните години од неговиот мандат. „Без тоа, ќе биде исклучително тешко за другите навистина да напредуваат во било што“, предвидува Волф.
Кога ќе се додаде фактот дека домаќини на состаноците оваа недела ќе биде унгарскиот лидер Виктор Орбан - сојузник на Трамп кој со ентузијазам го поддржа неговиот реизбор, како и Реџеп Тајип Ердоган од Турција - изгледите за обединета европска порака до Соединетите Американски Држави се чинат сè помали, француската новинска агенција Afp.
Европските лидери ја истакнаа подготвеноста да соработуваат со новата американска администрација на Доналд Трамп, но и Европа да преземе одговорност за својата судбина и да го зачува единството.
„Ќе соработуваме со новата администрација на Трамп“, изјави претседателката на Комисијата Урсула фон дер Лајен по пристигнувањето на самитот.
Таа додаде дека „иднината на Европа е во нејзини раце, дека мора да преземе одговорност и да го зачува единството, претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел, рече дека Европската Унија има многу заедничко со САД и сака да ги зајакне односите со Вашингтон врз основа на взаемна почит.
„Мораме да бидеме господари на нашата судбина, не за Доналд Трамп или Камала Харис, туку за нашите деца. Наша одговорност е да донесуваме одлуки за да не зависиме од нешто што е решено на друго место. Мораме да направиме повеќе за да зајакнеме нашиот внатрешен пазар, нашата конкурентност, нашите одбранбени способности - ние веруваме во мултилатерален свет“, рече Мишел.
Генералниот секретар на НАТО Марк Руте изјави дека благодарение на реизборот на американскиот претседател Доналд Трамп, членките на Алијансата почнале да ги зголемуваат буџетите за одбрана.
„Имаме претседател кој е искусен, кој јасно кажува што сака и кој нè турна сите нас да ги зголемиме трошоците за одбрана над два отсто од БДП и тој беше во право, и тој ќе не турка да направиме повеќе“, рече Руте по неговото пристигнување на самитот. Тој предупреди на соработката меѓу Русија и Северна Кореја, која не е закана само за европскиот дел на НАТО, туку и за САД.
Финскиот премиер Петери Орпо рече дека европските земји мора јасно да им дадат до знаење на Соединетите држави дека ќе продолжат да ја поддржуваат Украина се додека тоа е потребно.
„Треба да испратиме јасна и силна порака“, рече Орпо.
Албанскиот премиер Еди Рама, кој ќе биде домаќин на самитот на ECP следната пролет, рече дека враќањето на Трамп може да биде „добра работа за Европа“.
„Кога првпат беше избран, сите се тресеа од страв бидејќи мислеа дека тоа ќе биде крај на НАТО, но тој стана посилен“, рече Рама.
