Соединетите Американски Држави се разликуваат од другите земји не само по тоа што не го избираат претседателот со збирот на сите гласови на избирачите, туку и по тоа што немаат независна изборна комисија која ќе го потврди конечниот резултат. Значи, кој го прогласува победникот?
Одговорот на тоа прашање не е воопшто едноставен. Американската демократија има многу избрани функционери – на државно, локално и национално ниво. Постојат и различни чекори за доаѓање на власт, во зависност од тие нивоа, пренесува The Conversation.
Сложениот процес, воспоставен пред речиси 250 години, е основата на американската демократија. Многумина се запрашаа дали тоа во таква застарена форма навистина ја одразува волјата на американскиот народ и не е исклучено во иднина да видиме поинаков начин на избор на претседателот.
Секоја изборна трка е различна, од роковите за пријавување и процесот до конечното потврдување на победникот. Овој необичен и сложен процес ги поврзува сите 50 држави и округот Колумбија, Сенатот, Претставничкиот дом, Националниот архив и Канцеларијата на Федералниот регистар. Вклучува и Изборен колеџ - единствена американска институција која се состанува на 51 одделна локација на секои четири години за да избере претседател.
Тоа е повеќемесечен процес, специјално дизајниран како компромис од татковците-основачи, бидејќи тие не веруваа дека американскиот народ треба директно да ги избере претседателот и потпретседателот. Покрај тоа, тие не сакаа да му дадат на Конгресот моќ да направи толку важен избор.
Иако претседателските избори отсекогаш се одржувале во првиот вторник во ноември, федералниот изборен процес всушност започнува во октомври, кога Архиварот на Соединетите Американски Држави - претседателски назначениот функционер одговорен за зачувување на најважните официјални владини документи - испраќа писмо до гувернер на секоја држава.
Во документот се наведени нивните одговорности во однос на Изборниот колеџ, процес со кој електорите - функционери избрани од нивната партија - гласаат за претседателскиот кандидат на нивната партија.
Накратко, Американците гласаат за електорите, а електорите гласаат за претседателот.
По конечното пребројување на гласовите на гласачите на избирачките места, по пошта и условно прифатените ливчиња, сите 50 гувернери изготвуваат потврда за утврдување на резултатите. Во тој документ се наведени нивните електори за конкурентски кандидати.
Секоја сојузна држава го завршува овој процес со свое темпо. Оваа година, поради сите судски спорови што ги оспоруваат резултатите од изборите во 2020 година, постојат нови процедури за забрзување на решавањето на приговорите за потврдата за утврдување на државните резултати од незадоволен кандидат. По завршувањето, копии од сертификатот за утврдување ќе се достават до Архиварот на САД.
Откако гувернерот ќе ги достави имињата до архиварот, електорите на Изборниот колеџ на секоја држава се состануваат во главниот град на секоја држава за формално да ги дадат своите гласови за претседател и потпретседател во првиот вторник по втората среда во декември. Годинава тоа е 17 декември.
Избирачите на секоја држава изготвуваат по шест гласачки уверенија. Еден од нив се испраќа по препорачана пошта до претседателот на американскиот Сенат, а другиот до американскиот архивист. Останатите четири потврди се испраќаат до државните службеници.
Конгресот се состанува на 6 јануари за да ги преброи изборните гласови и да го потврди победникот. Бидејќи Камала Харис, актуелниот потпретседател, ја извршува функцијата претседател на Сенатот, таа ќе претседава со пребројувањето на гласовите, исто како што тоа го направи потпретседателот Мајк Пенс во јануари 2021 година, кога Џо Бајден официјално стана новоизбран претседател. Секоја сојузна држава, повикана по азбучен ред, ги поднесува своите гласови во овие моменти.
Овој процес е обично церемонијален бидејќи до јануари медиумите веќе го имаат прогласено победникот и обично имало говор со кој се признава поразот. Но, официјално, тоа е и моментот на вистината. Што на Доналд Трамп не му се допадна пред речиси четири години, па поттикна толпа поддржувачи во Капитол. За време на нападот беа евакуирани и двете конгресни комори, а пет лица беа убиени.
По тој напад, повеќето републикански сенатори се откажаа од планот да ја оспорат победата на Бајден, но шестмина се спротивставија. Такво нешто не е без преседан. Демократските пратеници допреа до нив во 2001 година и поминаа 20 минути обидувајќи се да ги блокираат спорните изборни гласови на Флорида за Џорџ В. Буш.
По усвојувањето на законот во 2022 година, сè стана потешко во оваа смисла, бидејќи сега 20 сенатори и 87 членови на Претставничкиот дом мора да поддржат каков било предизвик за потврдување на изборните резултати.
Откако Сенатот ќе ги потврди резултатите од изборите, сите потврди за резултатите и потврдите за гласање се ставени на располагање на јавноста на увид во Канцеларијата на Федералниот регистар за една година, а потоа се пренесуваат во Националниот архив за трајна евиденција. Со други зборови, оние кои се сомневаат во исходот од изборите во САД можат да ги проверат двапати самите бројки.
Во САД, изборните резултати објавени од медиумите се сметаат за конечни. Американците се потпираат на медиумите за да го следат пребројувањето на гласовите, понекогаш со денови, предводени од Associated Press, неприкосновен авторитет во ова поле во последните 176 години.
Вечерта на 5 ноември, по американско време, повеќе од 5.000 вработени на Associated Press ширум земјата ќе брзаат да ги соберат, да ги потврдат и објават резултатите од претседателските избори. Тоа е прецизна новинарска задача во која тие поставуваат стандарди од 1848 година.
Цел тим од специјализирани новинари, статистичари, аналитичари на изборни резултати, анкетари и искусни уредници стои зад кратките известувања што AP ги дава за време на изборниот ден, а често и по него. Сите тие го сочинуваат „тимот за одлучување“.
Нив ги следат и други медиуми, но AP се смета за авторитет. Така, по неговото прогласување на 7 ноември 2020 година, Бајден беше прогласен за победник, што следеше по пребројувањето на гласовите во Пенсилванија, што веројатно ќе биде пресудно за конечната победа и оваа година.
