Верувањето во вештерки, вештерство и магии е повеќе распространето отколку што се очекуваше, покажа големо ново истражување.
Околу 140.000 луѓе од 95 земји во светот, каде што живее приближно половина од светското население, учествуваа во студијата објавена во списанието PLOS ONE.
Околу 40% од анкетираните веруваат во вештерки и магии
Според резултатите од истражувањето, околу 40% од населението или околу милијарда луѓе во земјите вклучени во студијата веруваат во вештерки. Но, авторот на студијата, Борис Гершман од Американскиот универзитет, истакнува дека и покрај тоа што одреден процент од луѓето веруваат во вештерки во сите испитани земји, тој процент не е рамномерно распореден низ светот.
На пример, веруваат само 9% од луѓето во Шведска, а дури 90% во Мароко. Иако верувањата во вештерки и вештерство се почести во некои земји отколку во други, тие „влијаат на различни социодемографски групи“ во секоја земја, пишува Гершман.
За целите на своето истражување, Гершман користел збир на податоци од лични и телефонски анкети спроведени помеѓу 2008 и 2017 година од Pew Research Center и други професионални организации за испитување на јавното мислење.
Клучна дефиниција: Верување во клетви и магии
Анкетите опфатија прашања за пошироките религиозни верувања на испитаниците и за верувањето во вештерство.
Гершман забележал дека сите истражувања од кои собрал податоци вклучуваат едно клучно прашање, а тоа е дали испитаниците веруваат дека „одредени луѓе можат да фрлаат клетви или магии што предизвикуваат некому да му се случат лоши работи“.
Гершман во својата студија пишува дека ова прашање содржи важна дефиниција за вештерство и дека, благодарение на неговата застапеност во сите истражувања, „обезбедува единствен начин прецизно да се одреди кој верува во вештерство во целиот примерок од анкетата“.
Како што веќе кажавме, резултатите од студијата покажаа дека околу 40% од испитаниците ширум светот рекле дека веруваат во таков опис на вештерство. Кога овој процент ќе се примени за земјите опфатени со анкетите, излегува дека во нив околу една милијарда луѓе веруваат во вештерки и вештерство.
Авторот истакнува дека реалниот процент на оние кои веруваат во вештерки би можел да биде уште поголем, бидејќи на некои од испитаниците во телефонските анкети можеби им било непријатно да признаат дека веруваат.
За жал, истражувањата не ги опфатија двете најнаселени земји во светот - Кина и Индија. Колкав процент би се утврдил во овие земји, може само да се шпекулира. Кина е една од најмалку религиозните земји во светот, а Индија е една од најрелигиозните. Но, во двете земји има верувања во вештерки, па дури и прогон на вештерки.
Четири клучни прашања
Гершман толкува дека анализата се фокусирала на четири клучни прашања:
1) улогата на верувањето на вештерки во одржувањето на конформизмот и самоуправувањето,
2) корелацијата на верувањето во вештерки со социјалниот капитал, психолошката благосостојба и светогледот,
3) корелација со иновациите и економскиот развој,
4) изложеноста на несреќи како фактор за одржување на верувањето во вештерството.
Кој најмалку верува, а кој најмногу?
Податоците кои Гершман ги нашол во анкетите овозможиле, меѓу другото, увид во корелацијата помеѓу верувањето во вештерство и голем број различни фактори на ниво на земја и на поединец, на пример возраст, пол, место на живеење, образование, лична економска ситуација, големината на домаќинството, религиозната припадност, важноста на религијата и верувањето во Бог.
Се покажа дека на личен план луѓето со високо образование и поголема економска сигурност помалку веруваат во вештерство.
Верувањето во вештерки позитивно корелира со религиозноста и верувањето во божественост. Муслиманите веруваат нешто повеќе во вештерство отколку христијаните, но оваа разлика не е толку изразена како разликата помеѓу верниците и неверниците. Најмалку веруваат оние кои не се декларираат како припадници на одредена религија.
Жените веруваат во вештерство само малку повеќе од мажите. Интересно е тоа што не постои разлика во верувањето помеѓу урбаното и руралното население.
На национално ниво, верувањата во вештерството се поврзани со слаби институции, ниски нивоа на социјална доверба и ниски иновации, како и со култура на усогласеност и повисоки нивоа на пристрасност во групата.
Разбирањето на овој феномен е важно за заштита на жените
Гершман истакнува дека деталното проучување на верувањата за вештерство има важна практична примена. Прво, овие верувања сè уште водат до конфликти и прогонства во некои делови од светот, а подоброто разбирање на нив, како што е разбирањето на нивниот социјален контекст, може да помогне во заштитата на обвинетите за вештерство, особено жените.
Разбирањето на верувањата за вештерство, исто така, може да биде од клучно значење за властите, истражувачите или хуманитарните групи кои се обидуваат да работат со локалното население.
„Во согласност со нивната хипотетизирана функција за одржување на редот и кохезијата во отсуство на ефективни механизми за управување, верувањата во вештерки се пораспространети во земјите со слаби институции и се позитивно поврзани со конформистичката култура и тенденции кон пристрасност во групата. Меѓу документираните можни штети верувањето во вештерство се нарушени општествени односи, високо ниво на вознемиреност, песимистички поглед на светот, недостаток на претприемничка култура и иновативна активност“, пишува Гершман.
Лов на вештерки во модерно време
Една од последиците од верувањето во вештерство е ловот на вештерки. Врз основа на резултатите од студијата, може да се каже дека е само чекор од верувањето во бог до верувањето во вештерство. И тоа е само чекор од верувањето во вештерство до обвинувањето на соседите или сограѓаните за сопствените несреќи.
Има некои земји кои имаат закони против практикување магии, но единствената земја каде што сè уште законски се казнува со смрт е Саудиска Арабија. Во повеќето случаи, со „вештерките“ локалното население се справува со линч или палење.
Повеќето од обвинетите се жени и деца, но има и случаи на стари лица или членови на маргинализирани групи и поединци во заедницата, како што се лица со албинизам и лица заразени со ХИВ. Жртвите често се сметаат за товар на заедницата и се протерани, изгладнети до смрт или насилно убиени. Понекогаш тоа го прават дури и членовите на нивните семејства во процесите на своевидно „социјално чистење“.
Најчести причини за лов на вештерки се сиромаштијата, епидемиите, социјалните кризи и недоволното образование. Но, водачите на ловот на вештерки, често истакнати личности во заедницата или лекарите на вештерки, исто така често добиваат економски придобивки од оваа практика, на пример со наплата за егзорцизам или продавање делови од телото на убиениот. Конечно, ловот на вештерки може да се користи за справување со непослушните поединци или за присвојување на нечии имоти.
Во Индија, според проценката од 2010 година, годишно се убиваат меѓу 150 и 200 жени поради вештерство. Вкупно, околу 2.500 од нив биле убиени во периодот од 1995 до 2009 година.
Во провинцијата Симбу во Папуа Нова Гвинеја, секоја година има приближно 150 случаи на насилство и убиства поради наводно вештерство.
Во Саудиска Арабија, лицата обвинети за вештерство се официјално прогонувани. Последните две лица за кои е документирано дека биле погубени поради вештерство беа Амина бинт Абдулхалим Насар во 2011 година и Муре бин Али бин Иса ал-Асири во 2012 година.
