Колапс на доларот: Многумина го предвидуваат, но никако да се случи

Пред и за време на секоја криза се поставува прашањето за доминација на доларот како де факто светска валута. Така и оваа година многумина најавуваат крај на периодот на доминација на американскиот долар, поради претстојната рецесија во САД (која технички веќе започна) и перцепцијата за слабеење на американското влијание во светот.

Иако сите овие соопштенија, кои редовно се појавуваат во време на економска неизвесност, се слични едни на други, секоја од нив има одредена посебност. Овојпат тоа е војната во Украина, поточно санкциите наметнати на Русија. Исклучувањето на Русија од глобалните финансиски текови, исклучувањето на меѓународниот финансиски комуникациски систем SWIFT, ембаргото за увоз на нафта и замрзнувањето на најголемиот дел од девизните резерви на земјата се „стимулациите“ што доведоа Русија да бара алтернатива за доларот, во соработка со други земји.

Дали еден ден друга валута ќе го преземе приматот на доларот е тешко да се знае. Но, иако важноста на доларот опаѓа од 90-тите, тој сè уште е убедливо најсилната, најупотребуваната и најдоверливата валута во светот. Втората најсилна валута во светот, која ја има единствената шанса да го симне доларот оваа деценија, не е кинескиот јуан или британската фунта, туку еврото.

Подемот на доларот беше поддржан од неопходноста, прагматизмот, развојот на финансискиот сектор во САД, воената моќ на САД и довербата во нејзината економија.

Моментот кога доларот стана главна светска валута

Американскиот долар стана главна светска валута во целосна смисла по воспоставувањето на договорот од Бретон Вудс, договорен во 1944 година. Тој го основа Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), кој требаше да ја одржува стабилноста на светскиот финансиски систем. Меѓународната банка за обнова и развој (IBRD), дел од Светската банка, е основана за да ја поттикне обновата на Европа разурната од војна и да го поддржи економскиот развој.

Најважниот резултат на договорот од Бретон Вудс е одлуката дека сите валути мора да имаат договорен курс во однос на доларот и да се менуваат за долари по тој курс, а американскиот долар ќе може да се менува за злато по 35 долари за унца злато. Така, вредноста на секоја валута беше врзана за доларот, а доларот за златото.

Пред тоа имаше т.н „златен стандард“, според кој сите пари во една земја биле поддржани со злато. Постоеше од 1970-тите (во Британската империја од 1816 година) и го замени сребрениот стандард. Но, со доаѓањето на Првата светска војна, таа стана неодржлива и никој навистина не можеше да се врати на неа подоцна.

Поради ова, договорот од Бретон Вудс утврди дека само доларот ќе биде врзан за злато, но сите други валути ќе бидат врзани за доларот според одреден курс, што значеше дека и оние преку доларот се врзани за злато.

Причината поради која беше избран доларот беше тоа што САД беа единствената високо развиена земја во тоа време што не претрпе големи разурнувања во Втората светска војна. Така американскиот долар стана главна светска валута.

Врската меѓу доларот и златото е укината

Во 1960-тите, се појави проблем и одржувањето на заменливоста на доларот за злато на 35 долари за унца злато стана невозможно. Според доминантното гледиште за проблемот во тоа време, САД имаа голем трговски и платен дефицит, додека Европа и Јапонија имаа суфицити, за што е одговорно фиксирањето на доларот со курсот на златото.

Американскиот претседател Ричард Никсон го укина системот за конвертибилност долар за злато воспоставен од системот Бретон Вудс. Тоа едноставно стана неодржливо, и покрај тоа што претходните претседатели Џон Ф. Кенеди и Линдон Б. Џонсон се обидоа да го спасат со различни политики.

„Мораме да создадеме повеќе и подобри работни места, мора да го запреме растот на трошоците за живот, мора да го заштитиме доларот од нападите на меѓународните парични шпекуланти. За постигнување на првите две цели беа предложени даночни намалувања и замрзнување на цените и платите за 90 дена, а за постигнување на третата беше укината конвертибилноста на доларот за злато.

Што е петродолар?

Во 70-тите, терминот „петродолари“ беше измислен за да се опише меѓузависноста на земјите извознички на нафта и САД. Оваа врска се најде под лупа во времето на Првата нафтена криза во работните 70-ти, во времето на наглиот пораст на цената на нафтата.

Со нафтата се тргува речиси исклучиво во долари, што го задржува приматот на доларот како главна светска валута. Поради високата цена на нафтата, земјите извознички имаат вишок долари, кои не можат целосно да ги инвестираат во сопствената економија.

Истовремено, земјите увозници на нафта бележат одлив на долари, што е особен проблем за сиромашните земји на кои им се потребни долари за увоз на индустриски производи. Одливот на долари од овие земји практично го поскапува нивниот увоз поради падот на курсот на националната валута во однос на доларот, а тие добиваат помалку долари за извоз на своите производи.

На крајот не можат да платат скапа нафта, па се задолжуваат во долари од финансиски институции и други земји. Богатите извозници на нафта го инвестираат вишокот долари што го заработуваат со извоз на скапа нафта во странство, во акции, банки и државни долгови.

Сиромашните земји мора да издаваат обврзници, односно да се задолжуваат во долари, за да го платат увозот на скапа нафта со која се тргува во долари, а овие долари ќе им ги даваат банките, фондовите и другите финансиски институции во кои земјите извознички на нафта инвестирале долари. Ова доведе, меѓу другото, и до проблеми со отплата на долгот на Мексико, Аргентина и другите земји од Латинска Америка во првата половина на 80-тите.

Во случајот со САД, извозниците на нафта купија американски државен долг, инвестираа во банки, акции и фондови. Богатите земји, банки и фондови од богатите земји ги позајмуваа доларите што земјите извознички на нафта ги инвестираа во нив и ги заработија преку трговијата со нафта по високи цени, на сиромашните земји.

Бидејќи трговијата со нафта се одвива во долари, доларите се инвестираа и во финансиски институции, а истите тие долари подоцна беа позајмени на сиромашните земји за да можат да ги вратат старите долгови и да го платат увозот на нафта и производи од САД и Европа. Ова дополнително ја утврдува позицијата на доларот како главна светска валута.

Јачината на доларот се заснова на воената, економската и политичката моќ на САД

Сепак, основите на доминацијата на доларот како светска валута го кријат фактот дека неговата вредност ја гарантираат САД, воено и економски најмоќната земја во светот. Златниот стандард, во кој вредноста на парите беше поддржана со злато, беше укината пред Првата светска војна. Договорот од Бретон Вудс, во кој вредноста на доларот беше поддржана со злато, беше раскинат во 1971 година бидејќи стана неодржлив. Оттогаш доларот е на сила како фиат пари, чија вредност не е покриена со злато (или сребро), туку со чистото ветување на државата дека има одредена вредност.

Затоа, логично е земјата која ужива најголема глобална доверба да има и валута со најголема доверба. Земјата која е економски, воено и дипломатски најсилна во светот, САД, управува и со главната светска валута. Иако денес не постои договор кој експресно обезбедува таа да биде главна светска валута, како што беше некогаш договорот од Бретон Вудс.

Најголемиот конкурент на економската моќ на Америка е Кина

Уште од почетокот на 20 век, десетте најголеми компании во светот по пазарна вредност се главно од САД, како и повеќето од најголемите 500 компании во светот. Меѓу првите десет често се појавуваа компании од други делови на светот, како Европа, Јапонија и Кина, но брзо испаѓаа од тој ексклузивен клуб. Само компаниите од САД постојано се меѓу десетте најголеми во светот, а компаниите од другите земји се само привремени гости на таа листа.

Кина во последниве години е најголемиот конкурент на економската моќ на САД, од каде што произлегува позицијата на доларот како главна светска валута. Денес, според вкупните приходи, на листата на 500 најголеми во светот има повеќе компании од Кина отколку од САД. Но, според вкупната вредност, сè уште доминираат компаниите од САД.

Економската моќ на една земја е поврзана со силата на нејзината валута, бидејќи во денешниот систем на fiat пари, единствената гаранција за вредноста на парите доаѓа од земјата што ги издава, бидејќи ниту една валута денес не е „поддржана“ со злато.

Доларот и понатаму е убедливо најсилната светска валута, единствена конкуренција е еврото

И покрај тоа што многумина го посакуваат, доларот сè уште е далеку од губење на позицијата на главна светска валута. Според податоците на ММФ, американскиот долар е најпопуларна резервна валута, со учество од 59 отсто во вкупните девизни резерви на централните банки во светот.

Сепак, тој процент се намалува од 1999 година, кога 71 отсто од светските резерви беа во долари. Падот од 12 проценти не е мал, но повеќе се работи за диверзификација на нивните девизни резерви од страна на централните банки, наместо за валута која ја презема улогата на САД.

Единствената валута во позиција да го стори тоа не е кинескиот јуан, јапонскиот јен или британската фунта, туку еврото. 19,77 отсто е учеството на еврото во меѓународните резерви, 5,18 на јапонскиот јен, 4,88 на британската фунта и само 2,88 на кинескиот јуани.

Доминацијата на доларот е несомнена. Речиси половина од прекуграничните банкарски заеми се дадени во долари, само една третина во евра, а кредитите во други валути претставуваат помалку од 20 проценти. Кај меѓународните плаќања, 40 отсто од трансакциите по вредност се вршат во долари, 37 отсто во евра, 5,89 отсто во фунти и помалку од 3 отсто во кинески јуани. Речиси 90 отсто од тргувањето со девизи го вклучува доларот на едната страна од трансакцијата.

Сите други валути освен доларот и еврото се практично незначителни

Едноставно, светската економија се движи од долари, со мешавина од евра. Сите други валути се речиси незначителни. Единствена конкуренција за доларот засега е еврото. Иако пред и за време на кризата се пишува многу за падот на доларот и негова замена со друга валута, тоа никогаш не се оствари.

Иако во последните години најпопуларните коментатори ја споменуваат кинеската национална валута како алтернатива на доларот, факт е дека еврото има најголеми шанси да ја преземе функцијата на доларот. Кинескиот јуан има важни ограничувања, со тоа што кинеските финансиски пазари се релативно неразвиени во споредба со оние во САД, и дека не е совршено конвертибилен.

Позицијата на доларот како главна светска валута, резервна валута и најкористена валута во светот е обезбедена во догледна иднина.

Тагови
реклама

Со едноставен водоводџиски трик ослободете се од смрдеата од одводот

Read more

Трик со омекнувачот за облеката да мириса убаво и до седум дена

Read more

Како е поврзано пиењето кафе со ракот на дебело црево?

Read more

Во која храна ги има трите минерали најважни за тироидната жлезда?

Read more

Бизнис

Дарко Лукиќ од 1 јули е новиот извршен директор на Групацијата Нелт

Read more

Синоним за престиж – Шпаркасе Банка ја претстави новата дебитна картичка Visa Platinum

Read more

Странските компании загубија 107 милијарди долари со повлекувањето од Русија

Read more

Раст на Волстрит по три дена пад

Read more
 

Вести

Расправија за паркинг во Аеродром прераснала во голема тепачка

Читај повеќе

Се степале вработени во болница во Карпош

Читај повеќе

Дарко Лукиќ од 1 јули е новиот извршен директор на Групацијата Нелт

Читај повеќе

Ванковска: Преспанскиот и бугарскиот договор се колонизаторски договори

Читај повеќе

Тошковски: Приведен е и трет осомничен во врска со убиството на лекарот во Железара

Читај повеќе

Синоним за престиж – Шпаркасе Банка ја претстави новата дебитна картичка Visa Platinum

Читај повеќе

Странските компании загубија 107 милијарди долари со повлекувањето од Русија

Читај повеќе

Пет сценарија како Франција може да се вмеша во војната во Украина

Читај повеќе

Трет ден се трага по Данка, се проверуваат телефоните на родителите

Читај повеќе