Безбеден, мирен, чист, жив, богат со историска и културна содржина, точен јавен превоз, пространи булевари – така го опишуваме секој град, но можеме ли некој да го наречеме среќен? И што го прави еден град среќен?
Одговорите на овие прашања се обидоа да ги дадат истражувачите од лондонскиот Институт за квалитет на животот. Тие анализираа повеќе десетици категории, меѓу другото, животната средина (присуство на зелени површини и управување со отпад), економијата (иновации, просечни плати, присуство на меѓународни компании), сообраќајот и начинот на управување со градовите на Балканот.
А нема подобри соговорници од луѓето што живеат во нив.
На нивната листа на „среќни градови“ за 2025, во поширокото друштво на светски метрополи се најдоа и четири града од поранешните југословенски републики: Љубљана и Марибор (Словенија), Пула (Хрватска) и Подгорица (Црна Гора).
Две места за Словенија
Главниот град Љубљана важи за најзелената престолнина во Европа, а нејзината полица сега ја надополни уште еден медал.
Љубљана е на 41. место на листата на среќни градови, пред многу европски престолнини.
Сместена е во срцето на Словенија, помеѓу Алпите и Јадранското Море, на реката Љубљаница.
Неформалниот симбол на Љубљана е змејот, кој може да се види на грбот на градот, додека споменикот Змејски мост е еден од бисерите на сецесионата архитектура.
Љубљана е и првиот европски град што се обврза дека ќе стане место без отпад.
На листата на среќни се најде уште еден словенечки град – Марибор, скриен меѓу планинските масиви Похорје, Дравско поле, планината Козјак и Словенските гори.
Неговата позиција е златна средина – 104. место, а неговата жителка Магда тоа не ја изненадува.
„Вистинска оаза на мирот, на реката Драва, полна со зеленило и прекрасна природа. Добро се живее, невработеноста е ниска, а и се чувствуваме безбедно“, вели задоволно 70-годишната Магда Мекина за BBC Serbia.
Таа слика ја надополнува Похорје, едно од омилените места за викенд уживање на нејзините сограѓани.
„Улиците долж Похорје се тивки, нема сообраќај, сè што се слуша е пеењето на птиците“, додава таа.
Мирната и опуштена Подгорица
На крстосница на неколку значајни сообраќајници кои водат од морето кон континенталниот дел на Црна Гора е сместена Подгорица, нејзиниот главен град.
Поранешниот Титоград се избори за 191. место на листата на среќни градови.
Оваа информација малку ја изненади Милена Јовановиќ, мајка на две деца, која последните десет години живее во главниот град на Црна Гора.
„Уф, не знам што би рекла“, одговара по кратка пауза.
„Можел би да биде среќен град за живеење, само ако се посвети малку повеќе внимание на урбанистичкиот развој“, додава.
На урбанистичкиот проблем на Подгорица укажуваат и многу архитекти, активисти, но и членови на академската заедница.
Меѓу клучните проблеми ги истакнаа прекумерната градба и тоа што повеќе потсетува на збир на згради отколку на заеднички простор.
„Но, мирно е и опуштено, секаде се стигнува брзо и лесно, доволно е развиен и има сè што е потребно за квалитетен живот“, вели Јовановиќ за BBC Serbia.
Ако сакате да ја запознаете Подгорица, таа препорачува прошетка по главната улица, а ако сакате да ги запознаете мештаните најдобро е да седнете во некое од малите кафулиња во споредните улички, вели низ шега.
Учесниците во анкетата на лондонските истражувачи најмногу поени дадоа за начинот на кој се управува со градот.
Последeн, но подеднакво важeн
Иако е на последното, 200. место, тоа не го намали воодушевувањето во хрватскиот приморски град Пула... „Пула – единствениот хрватски град на списокот на најсреќни светски градови“, гордо напишаа на официјалната Facebook страница на градот.
Поранешното главно воено пристаниште на Австро-Унгарија е на југот на полуостровот Истра, а нејзините стрмни камени карпи се нурнуваат во тиркизното море.
Градот го чува и античкото наследство – во центарот се Златната врата, таканаречениот лак на Сергијевците, а малку подалеку и Арена, римскиот амфитеатар, каде често се одржуваат концерти.
За многумина од светот на филмот, особено на Балканот, Пула е асоцијација на филмскиот фестивал, еден од најстарите во Хрватска.
Некои жители ги изненади што нивниот град се најде меѓу најсреќните.
„Не само што зиме е мртво и имаме два ресторана, туку и летото е проблем. Сега е само бетон и камен, сè е распродадено, се градат трговски центри и населби, а се сече дрвјата, имам чувство дека ова веќе не е наш град“, вели Тапо Когеј од Пула за BBC Serbia.
Сосема поинаков впечаток имаат жителите на петте најдобро пласирани градови на оваа листа.
Првото место му припадна на Копенхаген, главниот град на Данска, што донекаде беше и очекувано, бидејќи оваа земја со години е на листата на најсреќни во светот.
„Великодушен, убав и со огромен стил, доволно си заштитен, а сепак свој“, со тие зборови во 2020 година еден познаник на новинарката на BBC го опиша градот во кој еден од симболите е статуата на Малата сирена, јунакиња од една од познатите бајки на данскиот писател Ханс Кристијан Андерсен.
Богатиот културен живот е еден од клучните причини поради кои Мари-Ан Дауери го сака Копенхаген.
„Го ценам колку труд се вложува во создавање содржини за неговите жители: од Фестивалот на светлината, готвење, до Отворената библиотека. Во секој момент можете нешто ново да правите, затоа и се преселив од родниот Стокхолм во Копенхаген“, објаснува таа за BBC.
Жителите особено се задоволни од велосипедските патеки.
Повеќе од третина од луѓето возат велосипеди.
Редовниот градски превоз, чистите улици, добрата организација и чувството на сигурност беа параметрите за Цирих, најголемиот швајцарски град, да ја заслужи сребрената, втора позиција.
„Совршено место за подигање семејство. Децата можат сами да одат во училиште и градинка, многу е безбедно, јавниот превоз е точен, градот е исклучително чист и организиран“, рече Ракел Матос Гонсалвес, мајка на две деца за BBC News.
Неговите жители ги ценат и јасните правила, а Амели Жио посебно го нагласува значењето на бесплатната вода за пиење од повеќе од илјада јавни чешми во градот.
Бронзениот медал му припадна на Сингапур – втората најголема лука во светот.
Поранешното мало рибарско село, денес е еден од најмодерните градови.
Најмногу поени собра во категоријата здравје – жителите се задоволни од достапноста на лекарите и вакцините.
Високи оценки доби и за управување со градот.
„Иако Сингапур стана многу скап, добриот и раниот програм за јавно домување (HDB) им помогна на многумина да имаат не само дом туку и финансиска имот што потенцијално може да се искористи за пензија или итни случаи. Малечко острово и добри соседи беа важна движечка сила и Сингапур успеа да се развие и да им парира, а сепак да задржи пријателски однос кон другите земји“, вели жителот Хви-Бун Јар.
Жителите го ценат и тоа како градската инфраструктура го олеснува секојдневниот живот.
„Покрај практичноста, особено се забележува посветениот однос кон зелените површини, безбедноста, како и мултикултурализмот“, набројува претприемачот Самјуел Хуанг некои од позитивните карактеристики на Сингапур.
Спојот на современото и традиционалното најдобро се отсликува во старинската станбена четврт Тијонг Бахру, каде денес има многу модерни кафулиња, вели тој.
Во првите пет е уште еден дански град – Орхус.
Четвртото место му го донесоа високите оценки во речиси сите категории: зелени површини, бесплатни јавни настани што поттикнуваат заедништво, уреден сообраќај и пред сè велосипедски патеки.
„Радоста е беспрекорно вткаена во секојдневниот живот – не преку екстраваганција, туку преку добро осмислен дизајн. Се сеќавам дека возејќи велосипед по покривот на еден ресторан со поглед на пристаништето, сфатив колку е среќата достапна кога градот навистина го поддржува благосостојбата“, вели Карла Ниња Порнелос.
Градските власти покренаа и иницијатива за далечинско греење и програма за претворање на отпадот во енергија.
Здравствените услуги и образованието се на високо ниво и достапни за сите.
„Не е само до инфраструктурата, туку до чувството дека луѓето си веруваат едни на други и на институциите“, додава за BBC.
Матијас Стин посебно ја издвојува топлата и опуштена атмосфера што го плени градот по длабоката данска зима.
„Сите се на улиците, се дружат во парковите, пливаат во пристанишните бањи или пијат пиво покрај каналот – сè оживува“, вели тој.
За да стекнете впечаток за градот, Карла Ниња Порнелос препорачува прошетка по Мостот на бесконечноста во зори.
„Тој се протега длабоко во морето – станува збор за симболичен, дански начин на спојување на природата, уметноста и промисленото урбано планирање. Токму тој момент ја отсликува како е да се живее тука: урамнотежено, убаво и човечки“.
Сигурен јавен превоз, безбедно и уникатно возење велосипед, поддршка за работничките семејства, вложување во социјално домување, изобилство на културна содржина му донесоа на белгискиот град Антверпен петтата позиција.
„Се преселив во Антверпен во доцните 20-ти, очекувајќи шармантен град со добра храна и убава архитектура, а останав затоа што е пријатен за живеење. Мирот и ефикасноста се чувствуваат во секојдневниот живот“, вели Грејс Картер.
Особено ја изненади колку градските власти сериозно вложуваат и го сфаќаат значењето на зелените површини и културната содржина.
„Од парковите покрај реката до музеи од светска класа – Антверпен е град во кој навистина можете квалитетно да го поминувате слободното време, а не да ви поминуваат деновите во работа“, додава Картер за BBC.
Најдобриот начин да ја запознаете атмосферата на градот е да прошетате по добро познатата музејска патека и да ја посетите саботната пазарна на Плоштадот на театарот.
„Земете кафе, слушнете ги разговорите на мештаните и едноставно впијте ја таа опуштена, тивка и самоуверена атмосфера што прави да се чувствувате како дома во Антверпен“.
