Изминатава недела многу се зборуваше за погребот на кралицата Елизабета Втора, која почина на 8 септември на 97-годишна возраст, по 70 години владеење.
Дури и пред самиот погреб, кој се одржа во понеделникот, на испраќањето на најдолговечната кралица присуствуваа луѓе од сите возрасти и од сите сфери. Околу 250.000 ожалостени го посетија ковчегот на кралицата Елизабета Втора во Вестминстерската сала во Лондон, изјави британската министерка за култура Мишел Донелан.
Последен пат Британците оддадоа некому ваква почест во 1965 година, кога почина Винстон Черчил. За денот на погребот на кралицата се коментираше и однесувањето на семејството на кралицата, од насмевката на принцезата од Велс Кејт Мидлтон до тоа што принцот Хари му рекол на брат му, принцот Вилијам, но и фактот дека шамијата на кралицата Елизабета на погребот ја носеше нејзиното омилено пони.
Сето тоа паѓа во втор план пред приказните за официјалните гости, светски лидери, на погребот на кралицата Елизабета. Кралеви и кралици, претседатели, премиери, познати личности и пријатели од целиот свет беа меѓу 2.000 гости на погребната служба на кралицата во Вестминстерската опатија.
На погребот на кралицата Елизабета Втора. беа претставници на 167 земји, меѓу кои 18 монарси, 55 претседатели и 25 премиери.
Меѓу монарсите биле кралот Харалд Петти од Норвешка, големиот војвода Анри од Луксембург, кралот Вилем-Александар од Холандија, кралот Филип од Белгија, кралот Фелипе Шести од Шпанија, шведскиот крал Карл Шеснаесетти Густаф. Дојдоа и данската кралица Маргрете Втора и принцот Алберт Втори од Монако со принцезата Шарлин.
Меѓу светските лидери, на погребот дојдоа американскиот претседател Џо Бајден, како и бразилскиот претседател Жаир Болсонаро, францускиот претседател Емануел Макрон и претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен. Во Лондон беше и макердонскиот претседател Стево Пендаровски со сопругата.
Овој погреб на територијата на поранешна Југославија веднаш ги разбуди сеќавањата на погребот на Јосип Броз Тито, кој на овие простори сè уште се доживува како нешто посебно, што е невозможно да се надмине.
Јосип Броз Тито почина на 4 мај 1980 година во Љубљана, во 15:05 часот. Истиот ден, во 18 часот, Претседателството на СФРЈ и ЦК на Сојузот на комунистите на Југославија одржаа вонредна седница во Белград и по тој повод усвоија проглас по повод смртта на Тито.
Од Тито се простија британската кралица Елизабета Втора, премиерката Маргарет Тачер, генералниот секретар на Комунистичката партија на Советскиот Сојуз Леонид Брежњев, индиската премиерка Индира Ганди, романскиот претседател Николае Чаушеску, првиот претседател на Северна Кореја Ким Ил Сунг...
Колку точно имаше? Во својата статија од 18 мај 1980 година, Time Magazine наведува дека на погребот присуствувале претставници на 123 земји, меѓу кои четворица кралеви, 32 претседатели, 22 премиери и над 100 претставници на комунистички или работнички партии.
BBC, според податоците од книгата „Последната битка на Тито“ од С. Иванац и Р. Миросављев, напиша дека се собрале 218 делегации од 126 земји.
Index.hr го прашаа историчарот Хрвоје Класиќ која бројка може да се смета за точна, која е онаа со официјално известување.
„Погребот на Тито беше голем безбедносен предизвик бидејќи за кратко време, за неколку дена, се огласија доста голем број функционери од целиот свет. Станува збор за 209 делегации од 127 земји во светот. Меѓу другото, станува збор за четири кралеви, пет принцови, 38 претседатели на држави и 24 премиери.
Што се однесува до медиумите, за тоа време бројките се исто така неверојатни. Имаше преку 700 репортери од над 60 земји, а околу триесет земји го следеа преносот во живо“, рече Хрвоје Класиќ во врска со темата гости на погребот.
Се чини дека, барем според бројките на светски лидери, предничи погребот на кралицата Елизабета Втора. Но, треба да се каже и дека денес ОН брои 193 земји-членки, додека во 1980 година имаше 148 земји-членки.
Што се однесува до делегациите, кога би се обиделе да ги одредиме работите по проценти, на погребот на кралицата Елизабета Втора имаше претставници на 86,5 отсто од светските земји. На погребот на Тито се одредуваат 88,8%. За дополнителен контекст да се спомене дека на погребот на кралицата Елизабета Втора беа и претставници на преку 50 земји-членки на Комонвелтот.
Класиќ зборуваше и за културолошкото значење на погребот на Тито.
„Имам една дигресија. Неколку месеци пред погребот, Русите го нападнаа Авганистан. Ова значеше крај на детантот во Студената војна и почеток на нова студена војна. Односите беа затегнати. Леонид Брежњев дојде на погребот како советски лидер , но американскиот претседател Џими Картер не дојде. Ги испрати потпретседателот Волтер Мондејл и мајката Лилијан Картер.
Своето отсуство го оправда со претседателската кампања. Но, тој не дошол бидејќи не се согласувал со Тито, тој веќе следниот месец бил во Белград со сопругата и ќерката и положил цвеќе на гробот на Тито. Има уште нешто интересно.
Многубројни медиуми во САД, како и политички аналитичари, па дури и политичари, беа критички настроени затоа што Картер, демократ, не присуствуваше на погребот на Тито. Еден од најгласните беше републиканецот Џорџ Буш Постариот. Тој предупреди дека погребот не е церемонијален настан, туку дека е неопходно да се даде поддршка на Југославија за да разбере дека по смртта на Тито тие имаат пријатели во Американците.
За очекување е демократите да го поддржат Тито, но да се слушне дека републиканскиот кандидат ја смета Југославија за сојузник и дека одењето на погреб е важен чин, сепак има посебно значење“, вели Класиќ.
Тој забележува дека посебна карактеристика на овој погреб е тоа што имало претставници на широк спектар на политички сили.
„Имаше претставници на монархии и републики, демократии и диктатури, кралеви, принцови, претседатели на земји кои имаат нерешени прашања. Се собра група од луѓе кои тешко би се собрале некаде освен во ОН.
Ги имавте Маргарет Тачер, Вили Брант, гореспоменатите Брежњев, Индира Ганди, Хусеин, Арафат... Тоа се сите релевантни играчи на меѓународната сцена, па собири од ваков тип не беа вообичаени. Во слични прилики доаѓаа советници и пратеници, но секако не оние од спротивставените страни“, додава тој.
И до ден денес овој погреб има големо значење за жителите на регионот, како доказ за славното минато.
„Погребот имаше големо симболично значење, но не се работи само за симболика. Југославија играше важна политичка улога во светот за време на Тито, но и по неговата смрт. Југословенските претседатели на Претседателството редовно беа прашувани за мислење години по Титовата смрт.
Југославија имаше влијание од Движењето на неврзаните, најголемата меѓународна политичка организација во светот по ОН. Можеме да кажеме дека тие почнаа како заедница на сиромашни земји, но подоцна стана јасно, особено во 80-тите, колку некои се збогатија поради нафтата и колку тоа значеше да им биде добро.
Така - се разбира, тој погреб беше важен за Југословените, можеби повеќе симболичен во тој момент. Но, Југословените две децении пред погребот живееја во свет во кој никако не беа споредни играчи“, заклучи Класиќ.
