Животот на Макс Ли, 26-годишен доктор од Хонгконг, се врти околу креветот во неговото студио. Тоа е првото нешто што го гледа кога влегува во својот стан. Не само што спие и гледа телевизија во кревет, туку и чита медицинска литература кога не е во болница. Неговиот лаптоп е поставен на тесно биро.
Ли го избрал овој простор од 20,5 квадратни метри во висока застаклена зграда во раздвижениот центар на градот Коулун за да си дозволи престој во центарот на градот. „Во ред е да се живее овде сам, но кога ќе дојде девојка ми, станува голема гужва“, изјави Ли за Bloomberg.
Микростан е еднокреветна соба
Животниот простор на Ли можеби изгледа невообичаено мал, но станбената единица во која живее - микростан - всушност станува сѐ почеста. Има околу 8.500 вакви мали станбени единици во Хонгконг, кои во екот на изградбата во 2019 година сочинуваа седум проценти од вкупните градежни работи. Во сите блескави нови станбени кули во Хонгконг, веројатно има луѓе набиени во вакви станови.
Далеку од романтизираното американско „движење на мали куќи“, ова се еднокреветни соби, со доволно простор само за кревет, плакар, мала бања и кујна. Се продаваат како „достапни домови“.
Статусот на Хонгконг како еден од најгусто населените градови во светот и најмалку достапни го поттикнува пазарот за вакви станови. Според владините податоци, критичниот недостиг на станови предизвикал пораст на цените на куќите за 187 отсто од 2010 до 2019 година. Сега, просечните цени на куќите надминуваат 1,3 милиони долари, во град каде минималната плата е само 4,82 долари на час.
Дури и квалификуван работник во Хонгконг мора да работи 21 година за да си дозволи просечен стан од 60 квадратни метри во близина на центарот на градот, што е најдолгиот период за заработка во светот. Цените остануваат на речиси рекордно ниво и покрај пандемијата на COVID-19.
„Станови“ од 12 квадрати
Микростановите, кои чинат половина од просечниот дом, нудат пристап до најниско рангираните недвижности. Најмалите од овие простори, со 12 квадратни метри, познати како наностанови, се помали од повеќето автомобили и нивните паркинг места. Зградите како One Prestige, изградени во 2018 година на островот Норт Поинт во Хонгконг, им служат не само на новодојденците на пазарот на недвижности, туку и на купувачите кои веќе поседуваат недвижен имот од континентална Кина и од други места. Становите со површина од 15 до 27 квадратни метри моментално чинат помеѓу 800.000 и 1 милион долари.
Градежните инвеститори одговорија на побарувачката за подостапни станови со сè поголема поделба на просторот на помали и помали единици, тренд што започна во 2015 година откако владата ги олабави регулативите кои бараат природна светлина и вентилација. Претходно, прописите за заштита од пожари бараа кујните да бидат одвоени со ѕид и да имаат сопствен прозорец, што бараше од инвеститорите да инсталираат внатрешни прозорци во дворовите или отворите за проветрување, така што посебните кујни имаат светлина и проток на воздух.
Променетите прописи дозволија отворени кујни, осветлени со еден прозорец на спротивниот крај на единицата. Така почнаа да се градат тесни станбени единици свртени кон единствениот ходник, со чајна кујна до вратата.
Резултатот е чајна кујна која изгледа како минибар во хотел, со едноставно додавање на електрична плоча. Може да има вградена микробранова печка, но никогаш вистинска печка. И бањата може, ама не мора да има туш; понекогаш тушот е едноставно над тоалетот.
Смената кон помали станови, сепак, претходи на промените во регулативата. Ја отсликува уникатната географија и необичната историја на Хонгконг, како и слабо регулираниот капиталистички систем наследен од времето кога тој бил британска колонија.
Без поплаки
Тесниот живот произлезе од бегалскиот менталитет на Хонгконг како прибежиште за илјадници бегалци од Кина. Сѐ започна со кризата.
Пожарот на Божик во 1953 година во ридовите на областа Шек Кип Меи во Коулун уништи бегалски колиби, оставајќи повеќе од 50.000 без покрив над главата. Владата брзо изгради населби за сместување на жртвите, започнувајќи ја градската програма за јавно домување. Куќите во Баухаус стилот на секое семејство му понудија 11 квадратни метри. Повеќе од 300 луѓе мораа да делат шест тоалети. Дури и овие преполни простори беа чекор напред во споредба со руинираните колиби на ридот.
„Луѓето навистина не се противеа, ниту имаа поплаки, затоа што немаа причина. Мораме да се вратиме во минатото. Имаше моменти во текот на 50-тите години кога повеќето жители на Хонгконг беа бегалци кои бегаа од Втората светска војна и Граѓанската војна, а потоа Комунистичката партија ја презеде власта во Кина. Тие го имаа тој бегалски менталитет. Ако избегавте од претходното место каде што не сакате да живеете, тогаш немаше да имате многу очекувања на ново место, бидејќи целата ваша цел е само чист опстанок“, изјави за Bloomberg Нг Ме-кам, научник за урбани студии од Ккинескиот универзитет во Хонгконг, и додава:
„Тешко е да го замислиме тоа сега. Денес го имаме целиот тој вокабулар, меѓународни дискурси за правата за домување и достапноста на домување. Мислиме дека е основно човеково право да се има пристојно место за живеење. Тогаш тоа беше сосема друга приказна.“
Планинскиот пејзаж на неговите острови не е погоден за градба
Топографијата на Хонгконг, исто така, влијае на преференциите за мали станови. Планинскиот предел на неговите острови не е погоден за градба, а 75 проценти од територијата се зелени површини или природен пејзаж, од кои повеќето во форма на заштитени паркови. Тие напори за зачувување беа предводени од поранешниот гувернер на Хонгконг и страстен љубител на природата, Лорд МекЛехоз. Со зголемувањето на населението на градот во 60-тите и 70-тите години, тој го утврди огромниот пошумен терен на Хонгконг кој беше под заштита на владата.
Така, создадени се 24 паркови кои делуваат како важна област за заштита на водата за ограниченото снабдување со вода во Хонгконг, како и зачувување на 443 квадратни километри шуми, пасишта, мочуришта, карпести формации и повеќе од 3.300 видови флора.
Тоа значи дека градот е многу понаселен отколку што покажуваат вкупните податоци, бидејќи само седум отсто од земјиштето е за домување. Неговите 7,5 милиони жители се сместени во населба со облакодери стиснати меѓу морето и планините. Најнаселена населба е Коулун, со густина на населеност од 49.000 луѓе на квадратна милја, што е речиси двојно повеќе од 27.600 луѓе кои живеат во исто толку простор на Менхетн.
Има и „кафези“ или „ковчези“ од 9 м2
Владините политики кои фаворизираат неколку елитни градежни изведувачи го создадоа овој начин на живеење и влијаеја тој да биде прифатен кај населението во Хонгконг.
Поседувањето сопствена соба, дури и помалку од паркинг простор, може да се смета за подобрување на јавните станови, во кои живее речиси половина од населението (и за кои има шестгодишна листа на чекање). Имено, има уште помали „кафези“ или „ковчези“ - соби од девет квадрати кои ги изнајмуваат жители на Хонгконг со најмали примања.
Капиталистичкиот, неолиберален менталитет на Хонгконг овозможува опстанок на такви тесни станови, според Нг од Универзитетот во Кина. Преовладува ставот: „Ако не можете да си дозволите да купите пристоен дом, сами сте виновни“. Оние кои успеваат во животот имаат интерес да го задржат статус квото за да ги зачуваат високите вредности на имотот. Сепак, социјалните и психолошките проблеми на жителите на Хонгконг растат. Првата студија од ваков вид, објавена во јули 2020 година, откри значително влијание на големината на домувањето врз високите нивоа на стрес и анксиозност.
„Разговарав со луѓе кои велат дека размислувале за самоубиство поради тоа. Запознав татко кој работеше прекувремено за да плати кирија за мал стан и неколку пати сакаше да скокне од зграда. Луѓето се чувствуваат депресивно и безнадежно. Тесниот простор за живеење обично има помалку осветлување или вентилација, така што станарите се чувствуваат угнетено кога живеат така подолго време. Вообичаениот резултат е што луѓето не сакаат да останат дома“, вели Чан Сиу-минг, водечки автор на студијата и доцент по општествени и бихејвиорални науки на Градскиот универзитет во Хонгконг.
Се дружат на отворено
Ова значи дека многу собири во Хонгконг се одржуваат на отворено. Хонгконг стана познат по своите отворени тезги со храна и чајџилници, каде мажите традиционално се собираат за појадок и пушење, читаат утрински весници и разговараат за политика. За време на викендите, цел Хонгконг изгледа како да е облечен во спортска опрема и посетува рекреативни центри, јавни базени и плажи, тениски и кошаркарски терени. Пред пандемските ограничувања привремено да ги затворат, јавните места за скара за време на викендите беа место за собирање на многу луѓе.
Планинарските групи се движат низ планинските, суптропски шуми на околните паркови, кои граѓанските организации ги сочуваа од градежните изведувачи. Засолниште за викендот даваат и трговските центри со нивните климатизирани простори.
Становите во Хонгконг немаат плакари
Сепак, живеењето во тесни простори исто така бара семејствата внимателно да го разгледаат однесувањето на потрошувачите. Становите во Хонгконг немаат плакари, бидејќи зафаќаат скапоцена квадратура на просторот за живеење. Дури и во поголемите станови, кои во просек се од околу 60 квадратни метри, семејствата имаат малку простор за работи и мора да бидат претпазливи во тоа што купуваат и колку долго го чуваат. Затоа минатогодишната мода брзо се отфрла и се менува во годинешната, иако побогатите изнајмуваат и магацини за облека за различни сезони.
Во секој случај, минималистичкиот мебел мора да се сведе на минимум. Во микростановите ваквите одлуки се уште поекстремни. Промотивното видео за One Prestige покажува како еднокреветна соба се трансформира од дневна во трпезарија или спална соба: ниска масичка за кафе пред мала софа се подигнува за да стане трпезариска маса, а потоа каучот се расклопува во кревет.
Реалноста бара скап мебел по нарачка. Наместо тоа, мал кревет како оној во станот на д-р Ли се користи за сите функции од секојдневниот живот - седење, јадење, работа и спиење.
„Несоодветното домување според многумина е крајна причина за длабоко вкоренети социјални конфликти во Хонгконг, вклучувајќи ги разликите во богатството, продлабочената економска концентрација и обесправено мнозинство граѓани кои треба да се борат со хронично скапите станови и неповолната економска средина што нуди помалку бизнис и можности за вработување.
Нов план за создавање на градот
Пун, кој работел за тајкун за недвижнини во британската колонијална ера, го измислил терминот „хегемонија на недвижности за недвижен имот“ за да опише како овие градежни изведувачи добиле огромно влијание врз владината политика. Купуваа огромни површини, а потоа ги задржаа непроменети додека поскапувањето поради недостигот на понуда не им овозможи да го зголемат профитот на сметка на работниците.
За да одговори на проблемите со домувањето, владата на Хонгконг во октомври објави план за создавање северна метропола со станови за 2,5 милиони луѓе во близина на границата со Кина. Кинеските лидери, кои сè повеќе ја зајакнуваат својата контрола врз градот, ги обвинија скапите станови за големите социјални немири што избувнаа во 2019 година и повикаа на политички решенија.
Завршувањето на изградбата на овие станови ќе трае со години, додека понудата продолжува да опаѓа. Бројот на приватни станови што можат да се градат на расположливи парцели е намален од рекордни 25.500 во 2018 година на 13.020 во 2021 година. Вредноста на становите само во 2021 година се зголеми за уште пет проценти. Градските власти исто така изразија желба да ги спречат градежните изведувачи да градат најмали станови, помали од 18 метри квадратни.
Популарноста на наностановите опадна
Сепак, пазарите понекогаш можат да понудат свои корекции и има индикации дека клиентите се незадоволни од трендот на микродомување. Цените за становите помали од 24 метри квадратни пораснале за само 78 отсто меѓу 2010 и 2019 година, што е помалку од половина од вкупниот пораст на пазарот.
„Популарноста на наностановите се намали во последната година“, вели Џозеф Цанг, претседател на Jones Lang LaSalle во Хонгконг. Некои нови проекти имаа тешкотии со продажбата на наностанови, додека поголемите станови сè уште се многу барани, истакнува Цанг. Некои купувачи дури ги продадоа таквите станови со загуба за да купат поголеми станови во нова градба. „Луѓето сфаќаат дека можат да купат и поголем стан или стан на подалечно место со повеќе простор“, вели Цанг.
И покрај ова, просечната цена на наностановите помали од 24 квадратни метри се искачи на околу 33.000 долари за метар квадратен во првите девет месеци од 2021 година. Тоа ги прави најмалите станови поскапи од станот со вообичаена големина, со речиси 5.000 долари по квадратен метар.
Некои граѓански групи поднесоа петиција за забрана на инвеститорите да градат помали и помали станови. Истата квадратура поделена на два стана дава поголема заработка, а притоа зема данок за целото општество.
„Не е дека луѓето навистина сакаат да живеат во мали станови, но немаме доволно силен социјален консензус дека постои право на соодветно домување. Луѓето со тек на време преминаа на начин на размислување за недвижнините како на разменска вредност. Домувањето е наменето луѓето да подигаат семејства, да развиваат социјални врски, да градат заедници и да цветаат како резултат на тоа“, вели Нг, професор на Кинескиот универзитет.
Повеќето станари на микростанови се надеваат дека нивната ситуација е привремена, дека ќе можат да купат поголеми станови кога ќе бидат подготвени за семеен живот. Д-р Ли, кој моментално го изнајмува својот стан во Коулун, штеди за аванс за стан со две спални. „Живеам во толку мал стан за да заштедам пари. Сакам да се иселам што е можно поскоро“, изјави Ли за Bloomberg.
