Точната причина за вчерашната разорна и смртоносна експлозија во Бејрут уште не е позната. Се знае само дека на местото на експлозијата имало складирано амониум нитрат.
Станува збор за соединение кое низ изминативе децении било докажана причина за индустриски експлозии. Амониум нитратот е во форма на кристали, нема мирис и најчесто се користи како вештачко ѓубриво.
Но, амониум нитрат се употребува за правење на експлозиви, полнење на гранати и др. Исто така тој се употребува за огномети и за исфрлање на огнометите. Формулата за амониум нитрат е NH4NO3 и тој не се продава како таков на пазарот бидејки со него се прават експлозиви.
Индустриското производство на амониум нитрат се добива од киселинско-базна хемиска реакција на амонијак со азотна киселина:
HNO3(aq) + NH3(g) → NH4NO3(aq)
Реакцијата е бурна и мошне егзотермна. Откако ќе настане растворот, обично со концентрација од околу 83%, вишокот вода испарува и се добива раствор од амониум нитрат со концентрација од 95% до 99,9%, зависно од чистотата.
Амониум нитрат исто така може да се добие и со раствори на амониумски и нитратни соли:
(NH4)2SO4 + 2 NaNO3 → Na2SO4 + 2 NH4NO3
Ca(NO3)2 + 2 NH3 + CO2 + H2O → 2 NH4NO3 + CaCO3
Амониум нитрат не остава талог кога се загрева:
NH4NO3 → N2O + 2H2O
Амониум нитрат се создава во атмосферата од испуштање на NO, SO, и NH3, и е секундарен компонент на ПМ10 честичките.
Амониум нитратот сам по себе не е експлозив, но формира експлозивни соединенија со различни својства кога се комбинира со примарни експлозиви како азиди или со горива како алуминиумска прашина (танерит) или со течно гориво како нафта (ANFO).
ANFO е мешавина од 94% амониум нитрат ("AN") и 6% мазут (fuel oil = "FO") широко употребувано како индустриски експлозив. Се користи во рударството (рудници за ископи на јаглен и метал), во каменоломи и градежништвото. Негови предности во однос на други конвенционални експлозиви се водоотпорност, баланс на кислород, висока брзина на детонација и перформанси на помали дијаметри.
Амониум нитратот сам за себе не е многу штетен за здравјето и честопати се користи како ѓубриво. Тој има LD50 of 2217 mg/kg, што за споредба е околу тве третини од готварската сол.
Загревање или негово палење може да предизвика силен оган или експлозија. Амониум нитратот реагира со гориво и редуцирачки материјали бидејќи е силен оксиданс. Иако главно се користи за ѓубриво, може да се користи за експлозиви. Се користи и да се модифицира степенот на детонација на некои други експлозиви како тринитротолуен во форма на аматол.
Постојат бројни безбедносни мерки за тоа како се ракува и се складира амониум нитрат. Не треба да се чува близу до согорувачки супстанции. Не е компатибилен со некои супстанции како хлорати, минерални киселини и метални сулфиди што може да доведе до енергични или дури и насилни разградувања.
Амониум нитратот има критична релативна влажност од 59,4%, над која ќе апсорбира влага од атмосферата. Затоа, важно е да се чува во цврсто затворен контејнер. Амониум нитратот може да собере доволно влага до претворање во течна состојба. Мешањето на амониум нитратот со други ѓубрива може да му ја намали критичната релативна влажност.
Џејми Оксли, професорка по хемија на Универзитетот на Род Ајленд, за AFP изјави дека во нормални услови на складирање и без многу голема топлина, тешко е да се запали амониум нитрат.
„Ако ја погледнете снимката од експлозијата во Бејрут ќе видите црн и црвен чад. Тоа е непотполна реакција. Претпоставувам дека се случила мала експлозија која предизвикала реакција на амониум нитратот. Дали малата експлозија била случајна или намерна, не знам“, рече таа.