Клима-уредите станаа стандард во модерниот живот, особено во жешките периоди, кои благодарение на климатските промени се зголемуваат.
Но, многу луѓе се плашат од клима-уредите, делумно оправдано, а делумно ирационално.
Се поставува прашањето дали ладењето со климатизер е здраво или не и кои стравови се оправдани, а кои не?
За жал, сè уште не се направени доволно научни истражувања на оваа тема, но има некои и даваат одредени одговори и насоки.
Накратко, може да се каже дека климатизацијата најмногу има позитивни ефекти врз здравјето, но може да има и негативни, а правилното користење на климатизерот може да ги максимизира позитивните и да ги намали негативните.
Пред сè, треба да се истакне дека екстремните горештини, по екстремниот студ, се втора најголема причина за смрт од временски непогоди, поголема од поплавите.
Според истражувањето објавено во списанието Lancet, помеѓу 2000 и 2019 година, приближно 489.000 смртни случаи годишно може да се припишат на топлината, при што 45% се случуваат во Азија и 36% во Европа. Со други зборови, климата буквално спасува животи.
Едно од посеопфатните истражувања за ефектот на климатизацијата врз здравјето беше објавено во списанието BMC Public Health.
Во него, фокусот беше ставен на влијанието на прилагодувањето на воздухот и температурата преку системите за греење, вентилација и климатизација (HVAC) врз пациентите во болниците.
Севкупно, системот за HVAC се покажа како корисен за закрепнување на пациентот, особено во контекст на подобрување на виталните знаци, намалување на настаните од срцевиот стрес, забрзување на закрепнувањето и зголемување на физичката активност. Покрај тоа, употребата на системи за HVAC ја намали смртноста на пациентите и го скрати престојот во болница за пациентите со респираторни заболувања.
Една студија за ефектот на климатизацијата врз здрави луѓе, студенти, беше спроведена од Школата за јавно здравје Харвард Чан.
Тоа покажа дека зголемените температури во просториите без климатизација за време на топлотен бран негативно влијаат на когнитивните функции кај младите здрави индивидуи.
Студијата следела 44 студенти од Масачусетс, од кои некои живееле во згради со клима, а други без, пред, за време и по топлотниот бран.
Наодите покажаа дека за време на топлотниот бран, студентите во зградите без климатизација имале полоши резултати на тестовите од студентите во климатизираните домови и доживеале пад во пет мерки на когнитивната функција, вклучувајќи го времето на реакција и работната меморија.
За време на топлотниот бран, учениците во зградите без климатизација имале 13,4% подолго време на реакција на тестовите со зборови и боја и 13,3% полоши резултати на тестовите за собирање и одземање во споредба со учениците кои живееле во климатизирани простори.
Комбинирани, овие податоци покажуваат дека учениците во климатизираните простории не само што биле побрзи во нивните одговори туку и попрецизни. Откриено е дека внатрешните термални услови предизвикани од топлотните бранови во зградите без климатизација резултирале со значителни дефицити во когнитивните функции.
Авторите на студијата веруваат дека овој пад на когнитивните функции може да се припише на зголеменото топлинско оптоварување и зголемените ефекти на другите фактори на животната средина.
Климата ја одржува температурата на телото, што е од клучно значење во влажните и топли подрачја во светот каде топлотниот удар е голем проблем во текот на летото.
Клима-уредите го олеснуваат спиењето со ладење на телото. Познато е дека секогаш е попријатно да се спие во поладни простории отколку во топли.
Клима уредите исто така можат да ја намалат инциденцата на алергиски реакции бидејќи нивните филтри можат да ги отстранат алергените доколку се добро одржувани.
Како што веќе наведовме на почетокот на текстот, климата може да има и одредени негативни ефекти, особено за чувствителните луѓе.
Клима уредите ја намалуваат влажноста на воздухот, што јасно можеме да го видиме по тоа колку вода излегува од нив. Тие го ладат воздухот користејќи испарувачи кои содржат средство за ладење. Кога топол воздух од просторијата поминува над студените намотки на испарувачот, влагата од воздухот се кондензира на овие намотки. А сувиот воздух кај чувствителните луѓе може да доведе до сувост на кожата, очите и мукозните мембрани, а во некои случаи и до иритација на респираторниот тракт.
Освен тоа, луѓето во климатизираните простории често пијат помалку вода бидејќи не чувствуваат жед како на високи температури. Ова може да доведе до дехидрација, која ќе се интензивира со сувиот воздух, што пак може да предизвика главоболки, замор и намалување на когнитивните функции.
Сувиот воздух може да ја исуши слузницата на респираторниот тракт, која вообичаено служи како бариера против бактериите и вирусите, што може да го зголеми ризикот од респираторни инфекции.
Кај луѓе со хронични респираторни заболувања, како што се астма и хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ), сушењето на воздухот може да ги влоши симптомите како што се бронхоконстрикција и отежнато дишење.
Доколку клима уредите не се одржуваат правилно, во нив може да се насоберат бактерии и мувла. Вдишувањето воздух контаминиран со овие микроорганизми може да предизвика респираторни проблеми и алергиски реакции.
Една од бактериските болести кои можат да се заразат преку неправилно одржувани клима уреди е Легионерската болест која е предизвикана од бактеријата Legionella pneumophila.
Може да се размножува во системи за вода што се користат за ладење на воздухот, вклучувајќи кули за ладење и системи за навлажнување. Кога контаминираната вода се распрснува во воздухот преку системите за климатизација, бактериите може да се вдишат, што може да доведе до инфекција.
Сепак, важно е да се истакне дека Легионерската болест најчесто се поврзува со големи системи за климатизација и вода во згради како хотели, болници и деловни згради. Можноста за добивање на легионерска болест преку обичните клима уреди за станови е значително помала.
Ненадејната промена на температурата исто така може да предизвика проблеми.
Ненадејната транзиција од топла надворешна средина во ладен климатизиран простор може да предизвика стрес на телото, што може да резултира со симптоми како што се главоболки, замор и болки во мускулите.
Проблем може да биде и ненадејната транзиција од климатизирани простори на топлина. Може да предизвика бронхоконстрикција, особено кај луѓе со астма или хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ). Ладниот воздух од климатизираните простори може да ги иритира дишните патишта, а потоа ненадејната изложеност на топол воздух може дополнително да ги иритира, што може да предизвика кашлање и отежнато дишење.
Ненадејната промена на температурата може да биде стресна за кардиоваскуларниот систем. Луѓето со постоечки срцеви проблеми може да доживеат влошување на симптомите, како што се болка во градите и отежнато дишење. Високите температури ја зголемуваат работата на срцето и оптоварувањето на крвните садови, што може да биде опасно за луѓето со хипертензија или срцеви заболувања.
Користењето климатизери не е евтино бидејќи тие трошат многу струја. Поради ова, луѓето ретко ќе ги проветруваат просториите што добро ги изладиле.
Недостатокот на свеж воздух поради недоволната вентилација може да доведе до акумулација на јаглерод диоксид и други загадувачи, што може да предизвика проблеми како вртоглавица и намалена концентрација.
Редовното, долгорочно трошење време во климатизирани простори ја намалува изложеноста на природна топлина, така што телото нема потреба да се прилагодува на високите температури, како што би било во спротивно. Оваа намалена изложеност може да ги намали терморегулаторните способности на телото и да го направи помалку ефикасно во управувањето со топлината кога е потребно.
Истото важи и за потењето. Телото се лади преку процесот на потење, што е помалку потребно во климатизираните простори. Долгорочното намалување на потењето може да ја наруши способноста на телото да го користи овој клучен метод на ладење кога е во топла средина.
Луѓето кои не се аклиматизирани на топлината имаат поголема веројатност да доживеат топлотен стрес и поврзани здравствени проблеми.
Со цел да се намали негативното влијание на климатизацијата врз способноста за прилагодување на топлина, се препорачува одредено време да се помине на отворено или во не-климатизирани простори со цел да се обучи телото да се прилагоди на топли услови.
Правилно одржување и употреба на уредите за климатизација може да ги зголеми нивните позитивни и да ги намали можните негативни ефекти врз здравјето.
Затоа е добро да се повторат неколку општо познати правила.
Редовното одржување на климатизацијата е од суштинско значење за здравјето. Ова вклучува чистење или замена на филтерот на секои неколку месеци и професионална услуга најмалку еднаш годишно. Ова го намалува ризикот од акумулација на бактерии и мувла.
Се препорачува да ја поставите температурата на клима уредот на ниво кое е само неколку степени пониско од надворешната температура. Преголемите разлики во температурата можат да бидат стресни за телото.
Во климатизирани простории, може да биде корисно да се инсталираат навлажнувачи на воздух за да се спречи сушење на кожата и мукозните мембрани.
Важно е да се обезбеди доволен проток на свеж воздух во просториите за да се намали ризикот од акумулација на штетни гасови и да се подобри севкупниот квалитет на воздухот.
Конечно, воздухот од клима уредот не треба да се насочува директно кон луѓето. Подобро е да го насочите кон таванот или ѕидовите за да постигнете порамномерна распределба на оладениот воздух.
Можеме да заклучиме дека климатизираните простори генерално не се штетни за здравјето. Напротив, тие можат да бидат корисни за здравјето и можат да спасат животи, под услов правилно да се користат и одржуваат клима-уредите. Како и кај сите технологии, клучот е умереноста и правилната употреба.
