Книжевните фестивали денес се далеку повеќе од обични собири на љубителите на книги. Тие се динамични културни настани што ја слават литературата, ги поврзуваат читателите и авторите, и создаваат простор за дијалог, размена на идеи и поддршка на нови гласови. Во свет каде што дигитализацијата често го изолира индивидуалниот читател, ваквите фестивали стануваат витален јавен простор за споделување на искуства и заедничко создавање културна меморија.
Важноста на книжевните фестивали се огледува во неколку димензии. Тие се места каде што литературата оживува – авторите ги претставуваат своите дела, ги споделуваат инспирациите и приказните зад текстовите, а читателите добиваат можност да ги запознаат луѓето зад зборовите. Оваа интеракција не само што ја збогатува читателската публика, туку и ги охрабрува авторите да продолжат да создаваат, знаејќи дека нивниот труд добива одек и разбирање.
Понатаму, книжевните фестивали се клучни за промоција на различни и недоволно застапени гласови. Тие ја отвораат сцената за млади и маргинализирани автори, поттикнувајќи инклузивност и поширок спектар на книжевни перспективи. Преку панел-дискусии, работилници и читања, фестивалите стануваат лаборатории за нови идеи, каде што се дебатираат општествени, политички и културни теми, а литературата се позиционира како моќен инструмент за општествени промени.
Ваквите настани имаат значајна улога во образованието и поттикнувањето на младите генерации. Работилниците, натпреварите и детските програми ги мотивираат младите да читаат, пишуваат и размислуваат критички, создавајќи нови генерации љубители на пишаниот збор.
Конечно, книжевните фестивали се и важен дел од културниот имиџ на градовите и државите. Тие привлекуваат гости од странство, ја промовираат локалната книжевност на глобално ниво и придонесуваат за развојот на културниот туризам. Примерите од Мелбурн, Лахор до Скопје покажуваат дека ваквите настани можат да ја трансформираат перцепцијата за едно место, градејќи го како вистински културен центар.
Во овој контекст, јубилејното петто издание на Скопскиот поетски фестивал претставува не само прослава на поезијата, туку и значаен чекор напред во развојот на македонската книжевна сцена и нејзиното поврзување со светот.
Петтото издание на Скопскиот поетски фестивал (СПФ), што се одржа од 24 до 26 април 2025 година, го претвори Скопје во вистински поетски центар. Под мотото „Од ритам до алгоритам“, фестивалот не само што го одбележа својот јубилеј, туку и 80 години од кодификацијата на македонскиот јазик – симболично спојувајќи ја традицијата со современоста.
Фестивалската приказна започна уште пред официјалното отворање, со „Отскочна даска #4“ – настан посветен на млади поети на возраст од 16 до 25 години. Овој преднастан, одржан во кафе-книжарницата „Буква“, беше повеќе од натпревар: тој беше сцена на која младите автори првпат ги споделија своите стихови со публика, добивајќи поддршка и мотивација за понатамошно творење. Важноста на овој настан е огромна – тој создава простор за наследување на македонската поетска традиција, охрабрувајќи ги младите да се изразат и да станат дел од книжевната заедница.
Официјалното отворање во кино „Фросина“ започна со перформансот „Над небото, под земјата“ на словенечкиот поет Алеш Штегер и музичарот Јуре Тори. Овој настан беше повеќе од обично читање – поезијата се спои со музика, создавајќи атмосфера што ги надмина јазичните и културните бариери. Промоцијата на стихозбирката, преведена на македонски, ја нагласи важноста на преведувањето и културната размена меѓу земјите од регионот.
Потоа, изложбата „Мирисот на зборовите“ на турскиот уметник Нихат Оздал во галеријата на МКЦ ги изненади посетителите со иновативен пристап: поезијата беше претставена преку мириси, потсетувајќи дека уметноста може да се доживее со сите сетила. Овој настан ја прошири дефиницијата за поетски израз и ги инспирираше посетителите да размислуваат за зборовите на нов начин.
„Скопскиот поетски фестивал ми дава нова можност да сретнам поети од разни традиции. Овие средби се повеќе од размена на зборови – тие се прозорци кон други времиња, други начини на чувствување на светот. Ги доживувам како длабоко збогатување, не само за мене, туку за сите вклучени. Тоа ме потсетува дека поезијата најмногу живее во движењето, во просторите меѓу јазиците, во паузите меѓу стиховите кога еден поет го слуша другиот“, рече Оздал во интервјуто за Kajgana.com.
Вечерта продолжи со големо поетско читање, каде на сцената настапија поети од Бугарија, Словенија, Турција, како и македонски автори од различни генерации. Оваа интернационална размена ја потврди улогата на СПФ како мост меѓу различни книжевни традиции и јазици, создавајќи чувство на заедништво и почит кон поетското творештво.
Денот заврши со „Поетроника“ – перформанс што ја спои поезијата со електронска музика. Овој настан беше вистинска авангарда, покажувајќи дека поезијата може да биде современа, динамична и блиска до младата публика.
🌟Атмосферата на првото интернационално читање „Од ритам до алгоритам“! Официјалното отворање на 5. Скопски поетски...
Posted by Skopje Poetry Festival on Monday, April 28, 2025
Вториот фестивалски ден започна со мастерклас за креативно пишување поезија, воден од српскиот поет Звонко Карановиќ на Филолошкиот факултет. Оваа работилница беше можност за младите и идните поети да учат од искусен автор, да ги усовршат своите техники и да добијат инспирација за понатамошно творење. Ваквите едукативни содржини се клучни за развојот на книжевната сцена, бидејќи овозможуваат директен пренос на знаење и искуство.
Настанот „Поетот е присутен“ понуди интимна атмосфера за блиска средба меѓу поетите и публиката, поттикнувајќи дијалог, прашања и размена на мислења. Ова е ретка можност за читателите да ги запознаат авторите лично, да слушнат за нивните инспирации и процесот на пишување, што ја продлабочува врската меѓу авторот и публиката.
„Особено преку ‘Поетот е присутен’ го доживеав ова издание како најдраго и најпосебено до сега. Знам колку љубов и труд се вложува во фестивалот и затоа и бев сигурна дека и ова издание ќе биде толку убаво. СПФ и оваа година покажа дека поезијата комуницира со публиката на најразлични начини, а другите уметности се дел од неа и таа прекрасна врска не може да биде занемарена. Конкретниот настан на кој учествував пак, ме потсети и мене како авторка што ми значи стихот кога директно се сретнува со некој друг, во една форма која досега не сум ја искусила. Од сите читања на кои сум била досега, ова веројатно најмногу влијаеше на мене. Го заокружувам целиот фестивал со насмевка и радост, затоа што се препознава трудот на тимот на СПФ“, вели поетесата и културна работничка Ивана Јовановска.
Вечерта беше резервирана за второто големо поетско читање, каде настапија поети од Грција, Србија и Македонија. Оваа разновидност на гласови и стилови ја збогати фестивалската атмосфера, а публиката имаше можност да слушне поезија на повеќе јазици, што ја поттикна меѓукултурната размена и разбирање.
Последниот ден започна со промоција на стихозбирката „Раст е ние“ од Исток Ј. Улчар во издание на „Илика“, што се одржа во „Буква“. Овој настан беше важен за афирмација на современата македонска поезија и за поддршка на домашните автори.
Финалето на фестивалот, „The Verse City/Diversity“, обедини поети од пет земји и македонски автори во едно големо поетско семејство. Овој настан беше симбол на разноликоста и единството што го носи поезијата – без разлика на јазикот, културата или стилот, стиховите ги поврзаа сите учесници и публика во заедничко искуство на убавина и размислување.
Поетот Андреј Ал-Асади, еден од најистакнатите млади македонски поети и дел од екипата зад СПФ, во интервју за реномираниот меѓународен медиум World Literature Today ја истакна токму таа богата ризница на мултикултурата, зборувајќи за своето потекло, за влијанијата од англиската, арапската и македонската поетска традиција, како и за улогата на СПФ во промовирањето на македонската поезија на светската сцена. Тој нагласува дека преку фестивалот, македонските автори добиваат шанса да бидат препознаени надвор од границите на државата, а поезијата станува универзален јазик на човечките искуства.
Скопскиот поетски фестивал, за само пет години, се етаблира како еден од најзначајните културни настани во Македонија. Неговото значење се огледува во неколку клучни аспекти:
Преку „Отскочна даска“ и едукативните работилници, СПФ создава простор за млади автори да се изразат, да учат и да се вклучат во книжевната заедница. Ова е особено важно во време кога младите сѐ помалку се охрабруваат да пишуваат и читаат поезија. Фестивалот ја враќа поезијата во фокусот на јавноста и покажува дека таа е жива, современа и релевантна.
Со вклучување на домашни автори во сите фестивалски сегменти и со промоција на нивните дела, СПФ ја зајакнува видливоста на македонската поетска продукција. Преку преводи, интернационални соработки и присуство на странски поети, фестивалот ја отвора македонската поезија кон светот, овозможувајќи ѝ да стане дел од глобалниот книжевен дијалог.
Како што кажува и директорката на Скопскиот поетски фестивал, Јулијана Величковска, програмата покажува дека „поезијата е податлива за комуникација со сите уметности, дека е жива, разнолика и сеприсутна“.
„Заврши едно блескаво издание на фестивалот, кој конечно, по пет години го достигна посакуваното ниво. Имавме извонредни гости што со нас ја споделија и нивната поезија, нивното знаење и умеење, нивната уметност, но и нивното пријателство и љубов. Склучивме и соработка за книжевна размена со Светскиот поетски фестивал Патра, од Грција. Одржавме работилница за креативно пишување поезија, организиравме неколку промоции на книги, поетски читања и поетско-музички перформанси, а отворивме и една необична изложба на парфеми“, споделува Величковска и додава:
„И учесниците, и ние како организатори сме пресреќни што сите настани беа посетени од многубројна публика и што младите успеаја да препознаат дека овој фестивал е место за нив, простор во кој можат да се изразат, да учат, да се запознаат меѓу себе, да се поврзат и да бидат дел од една убава заедница што самите тие ќе ја развиваат и надградуваат во иднина.“
СПФ не е само домашен настан – тој е платформа за размена на искуства, стилови и идеи со поети од различни земји. Присуството на автори од Словенија, Турција, Грција, Србија и Бугарија ја збогатува локалната сцена и поттикнува меѓукултурно разбирање. Оваа размена е двонасочна: македонските поети се промовираат во странство, а странските гости носат нови перспективи и инспирации.
Фестивалот постојано експериментира со нови форми на поетски израз – од мултимедијални перформанси и изложби, до спој на поезија со музика и визуелни уметности. Ова ја прави поезијата попривлечна за младата публика и покажува дека таа може да биде современа, динамична и инклузивна.
СПФ создава заедница на автори, читатели и љубители на поезијата. Тој е место каде што се раѓаат нови пријателства, соработки и идеи. Преку фестивалот, поезијата станува дел од секојдневието на градот, инспирирајќи ги луѓето да размислуваат, да чувствуваат и да создаваат.
Во време на брзи промени и глобални предизвици, СПФ е потсетник дека зборот има моќ да обединува, да лечи и да инспирира. Со секое ново издание, фестивалот го збогатува македонскиот културен пејзаж и ја позиционира македонската поезија на мапата на светската книжевност. Токму затоа, СПФ не е само фестивал – тој е движечка сила за иднината на поезијата во Македонија и пошироко.
