Актуелниот претседател на САД, Доналд Трамп, го менува глобалниот поредок со новата американска надворешна политика која ја преврте наопаку, анализира Newsweek.
Неговата стратегија се темели на ставот „Америка на прво место“, противење на глобализмот, склоност кон провоцирање на традиционалните сојузници и желба за брзи политички победи.
Администрацијата на претседателот Трамп од првиот ден се обидува да ги преобликува американските односи со остатокот од светот. Една од константите беше критиката кон НАТО, кој Трамп го обвинува дека ги искористува САД.
Тој став е поткрепен и со протечени пораки од приватна групна комуникација меѓу Трамповите функционери. Потпретседателот Џеј Ди Венс во една порака напиша: „Мразам што повторно ја спасуваме Европа“, на што министерот за одбрана Пит Хегсет одговорил: „Целосно го делам твојот гадење кон европското искористување. Тоа е ЖАЛНО.“
Трамп повеќепати изрази незадоволство од американските трошоци за војната во Украина. За време на посетата на Володимир Зеленски во Белата куќа во февруари дојде до отворен судир меѓу двајцата претседатели. Трамп го обвини Зеленски дека „се коцка со Трета светска војна“, дека не е благодарен и го нарече „нечесен“.
Додека бара мировни договори со рускиот претседател Владимир Путин, Трамп истовремено води царинска војна со традиционални партнери како Канада. Дополнително, неговата администрација сериозно размислува за преземање на Гренланд.
„Почетокот на мандатот на Трамп е еден од највозбудливите уште од времето кога Горбачов ја презеде врвната позиција во Советскиот Сојуз“, изјави Бери Скот Зелен, научник од Универзитетот во Конектикат кој се занимава со геополитика. „Но, ризиците на Горбачов на крајот доведоа до распад на системот. Дали политиката на Трамп ќе има сличен ефект?“
За време на кампањата, Трамп тврдеше дека ќе ја запре војната во Украина за 24 часа. Тоа не се случи, но иницираше преговори за мировни решенија што вклучуваат признавање на руската контрола над териториите освоени по 2014 година и блокада на украинското влегување во НАТО – што е остар пресврт во однос на поранешниот претседател Џо Бајден, кој нагласуваше дека Украина припаѓа на НАТО и беше против предавање на руските освоени територии.
„Администрацијата сака брзи резултати и ако не ги постигне, лесно ќе премине на некоја друга тема“, изјави Фериал Чериф од колеџот Белармин, истакнувајќи дека не се навлегува подлабоко во вистинските причини за конфликтот.
Зелен ги поддржува потезите на Трамп, велејќи дека се работи за војна „која Американците ја плаќаат, а со која не се чувствуваат поврзани“. Тој ја пофали и идејата САД да добијат пристап до украинските наоѓалишта на ретки метали како облик на надомест за воената помош, тврдејќи дека американските работници на украинска територија би служеле и како гаранција за безбедност.
Трамп отворено се заканува со излегување од НАТО или барем со повлекување на американските трупи од Европа ако сојузниците не почнат „да го плаќаат својот дел“. Во март изјави: „Ако не платат, нема да ги бранам.“
„Трамп е единствен затоа што ги гледа сојузниците како товар, а не како предност“, изјави професорот Џејмс Голдгејер од Универзитетот Американ. Тој предупредува дека Европа сè повеќе сфаќа дека не може да се потпре на САД како гарант за безбедноста и дека ќе мора сериозно да инвестира во сопствената одбрана.
Поранешниот шеф на Норман Патерсон школата за меѓународни односи, Фен Хемпсон, вели дека Трамп ѝ штети на американската репутација: „Клучните сојузници веќе не веруваат дека САД ќе ги почитуваат своите обврски, било во НАТО, трговијата или одбраната на либералниот поредок.“
Сепак, Зелен ја брани позицијата на Трамп: „Време е Европа да почне да ја плаќа одбраната што со децении им ја субвенционирале американските работници.“
Трамп во повеќе наврати зборуваше дека Канада треба да стане 51-та американска сојузна држава. Истовремено започна трговска војна, што доведе до забрани за одредени американски производи во Канада.
„Една од најтешките земји за преговори е Канада“, изјави во март за Fox News. Тој изјави дека САД годишно „ја субвенционира Канада со 200 милијарди долари“, иако официјалните податоци зборуваат за дефицит од 63,3 милијарди долари.
Канадската јавност, според зборовите на Хемпсон, бурно реагирала: „Главното прашање на изборите стана кој подобро ќе ги заштити канадските интереси од Трамп.“ Долгорочно, додава, Канада ќе бара посилни врски со Европа и Азија за да ја намали зависноста од САД.
Идејата на Трамп за купување на Гренланд наиде на потсмев и отпор од политичарите во Данска и самиот Гренланд. Но, американската администрација не се откажува. Трамп изјави дека САД ќе одат „колку што треба далеку“ за да обезбедат контрола над таа арктичка територија.
Томас Гифт од Универзитетот UCL смета дека тоа е „црвена харинга“ – намерно провокативна изјава со која Трамп сака да ги збуни политичките противници. Од друга страна, Зелен тврди дека американското преземање на Гренланд би ја зајакнало безбедносната архитектура на Северна Америка.
Но, данскиот експерт за Арктикот Улрик Прам Гад вели дека таа идеја е „чиста фантазија“: „Гренландците се речиси едногласно против каква било поврзаност со САД. Тоа не е територија што може воено да се заземе – без патишта, во мраз, напаѓачите многу брзо би се претвориле во изгубени туристи кои треба да се спасуваат.“
Администрацијата на Трамп исто така се обидува да иницира прекин на огнот меѓу Израел и Хамас, а најконтроверзната изјава беше дека САД треба „да ја преземат Газа“. „САД ќе ја преземат Газа и ние тоа ќе го направиме добро. Ќе бидеме одговорни за отстранување на експлозиви и оружје“, изјави Трамп во февруари.
Фериал Чериф смета дека таквиот пристап може да донесе краткорочни резултати, но без решавање на основните причини за конфликтот, отпорот кон израелската политика нема да исчезне.
Надворешнополитичката доктрина на Трамп, според зборовите на Томас Гифт, се темели на начелото: „Прво заканувај се, потоа разговарај.“ Целта не е градење односи, туку исклучиво корист.
Зелен додава дека промените што ги носи Трамп се само почеток: „Европа веќе е прелеана со крвта на Украинците и американски пари. Следно може да биде припојувањето на Гренланд, па можеби и делови од канадскиот Арктик. Пред нас можеби се три нови редизајни на картата на светот.“
