Американскиот претседател Доналд Трамп врши притисок врз Украина да отстапи територија на Русија за да се стави крај на војната, заканувајќи се дека ќе ја повлече медијацијата и помошта доколку не се постигне договор. Ваквите најави предизвикуваат тревога во Европа за тоа како да се пополни празнината.
Европските сојузници на Украина ја сметаат војната за клучна за безбедноста на континентот, а сега расте притисокот да се најдат начини да се обезбеди воена поддршка на Киев, без оглед на тоа дали Трамп ќе се повлече, пишува Associated Press.
Трамп постојано го напаѓа украинскиот претседател Володимир Зеленски, обвинувајќи го за продолжување на агонијата и страдањето со отфрлањето на неговото барање Украина да го предаде окупираниот Крим на Москва. Планот на Трамп „земја за мир“ би означил значаен пресврт во поредокот по Втората светска војна и би ги поништил конвенциите дека границите на државите не треба да се менуваат со сила.
„Светска војна се водеше за да се поништат де јуре анексиите, а 60 милиони луѓе загинаа. Европејците нема да го прифатат тоа, ниту Украина“, рече Франсоа Хејсбург, советник во Фондацијата за стратешки студии во Париз, осврнувајќи се на предвоената нацистичка анексија на Австрија.
Дипломатите и експертите разгледуваат различни сценарија доколку САД одлучат да се повлечат. Тие се движат од прекин на директната помош за Украина од страна на САД, но дозволување на европските земји да им пренесат клучни американски разузнавачки информации и оружје на Киев, до забрана на Трамп за трансфер на каква било американска технологија, вклучително и компоненти или софтвер во европското оружје.
Секое повлекување на американската воена помош за Украина би можело да создаде сериозни тешкотии за Европа, изјавија аналитичарите и дипломатите за Associated Press. Способноста на Киев да ја продолжи борбата би зависела од политичката волја на Европа да обезбеди пари и оружје, како и од брзината со која можат да се пополнат празнините што ги остави Вашингтон.
„Да беше толку лесно, Европа веќе ќе работеше без Америка“, рече еден европски дипломат, зборувајќи под услов да остане анонимен поради чувствителноста на темата.
Нема нови пакети помош од САД за Украина откако Трамп ја презеде функцијата. Но, европските земји колективно обезбедија поголема помош за Украина од Вашингтон. Европа придонесе со 157 милијарди долари, околу 26 милијарди долари повеќе од САД, иако Вашингтон малку води во воена помош.
„Ќе биде тешко, но постојат начини Европа да најде пари за финансирање на Украина, вклучително и со запленување на замрзнати руски средства. Но, парите не пукаат куршуми“, рече Хајсбург.
Големата грешка на Европа беше намалувањето на трошоците за одбрана по Студената војна и претпоставката дека војната во Украина започнала во февруари 2022 година, а не во февруари 2014 година, кога Москва го анектираше Крим, според Томас Гомар, директор на IFRI, француски институт за меѓународни односи.
Украина го зголеми производството на муниција и беспилотни летала по руската инвазија. Многу е потешко, велат експертите, да се замени напредното американско оружје, вклучително и воздушната одбрана.
Русија ја напаѓа Украина речиси секоја вечер, преплавувајќи го небото со ракети и беспилотни летала. Лажни беспилотни летала се користени и за да се ослаби и измами украинската воздушна одбрана. Најмалку 57 лица беа убиени во повеќекратни напади во април.
Бројот на жртви од руските напади ќе беше уште поголем без американските системи за воздушна одбрана Patriot кои го штитеа украинското небо, рече Даглас Бари, соработник за воздушна моќ во Меѓународниот институт за стратешки студии во Лондон.
Системите Patriot можат да следат и пресретнат руски ракети, вклучувајќи го и хиперсоничниот Kinzhal, за кој Путин се фали дека е незапирлив. Киев ги користи за заштита на критичната инфраструктура, како што е енергетската мрежа.
На почетокот на април, Зеленски побара купување на 10 системи Patriot, што Трамп го отфрли. „Не започнувате војна против противник 20 пати помоќен, а потоа се надевате дека некој ќе ви даде ракети“, рече Трамп еден ден по рускиот напад врз украинскиот град Суми во кој загинаа 35 лица.
Франција и Италија го испорачаа својот систем за воздушна одбрана Aster SAMP/T во Украина, но не станува збор за квалитет, туку за квантитет, рече Бари.
Иако Трамп го критикуваше Путин минатиот викенд поради ракетните напади и предложи повеќе санкции кон Русија, Европа сè уште треба да почека и да види. Ненадејните пресврти во агресивната надворешна политика на Трамп значат дека ништо не е исклучено, велат експертите.
Најлошото сценарио би можело да вклучува забрана за извоз и трансфер на американско оружје во Украина, што би ги спречило европските земји да купуваат американско оружје за Киев или да ја снабдуваат Украина со оружје со американски компоненти или софтвер.
Тоа би можело да значи дека на земји како Германија, кои веќе испратија американски системи Patriot во Украина, ќе им биде забрането повторно да го сторат тоа. Таквиот потег сериозно би ја ослабнал способноста на Европа да го поддржи Киев и би означил фундаментална промена во односите на САД со нејзините сојузници.
„Едно е САД да престанат да бидат сојузник, а друго е да станат непријател“, рече Хајсбург, истакнувајќи дека таков потег би можел да му наштети и на одбранбениот сектор на САД, бидејќи купувањето американско оружје би се сметало за проблематично од политичката волја на Трамп.
Во март, администрацијата на Трамп го суспендираше споделувањето разузнавачки информации со Украина во обид да го принуди Зеленски да прифати прекин на огнот со Русија. Околу една недела од суспензијата влијаеше на способноста на Украина да ги следи и таргетира руските трупи, тенкови и бродови.
„Постојат одредени можности, вклучително и напреден надзор и извидување со користење на сателити, што само САД можат да ги обезбедат“, рече Метју Крониг, потпретседател на Центарот за стратегија и безбедност Scowcroft во Атлантскиот совет во Вашингтон.
Иако целосниот обем на споделувањето разузнавачки информации меѓу САД и Украина не е познат, експертите велат дека тоа веројатно му дава на Киев увид во речиси реално време во распоредувањето на руските трупи.
Сојузниците на Украина немаат толку сателитски капацитет како САД, но би можеле да лансираат повеќе сателити, или Украина би можела да користи комерцијални системи ако Трамп повторно го прекине споделувањето разузнавачки податоци. Второспоменатите веројатно би морале да дојдат од европски добавувач.
На Украина, исто така, ѝ е потребна алтернатива на сателитската мрежа Starlink на Елон Маск, која е клучна за одбраната и цивилните комуникации. Европските одбранбени компании разговараат за создавање сателитски сојуз, но во моментов немаат алтернатива во иста скала.
„Ако Трамп се повлече или ако Киев го отфрли договорот и продолжи да се бори со европска поддршка, тоа не мора да значи дека Украина ќе се распадне, иако повеќе луѓе речиси сигурно ќе умрат ако САД ги повлечат системите за воздушна одбрана и разузнавачката поддршка“, рече Хајсбург.
Ова значи дека европските земји мора да инвестираат повеќе во одбраната, да соработуваат за да го зголемат военото производство и да изградат доверба во споделувањето разузнавачки податоци.
„Ова не е прашање на следните два месеци или две години. Ова е прашање на следните две децении“, рече Гомарт.
