Путин води „војна во сенка“ против Европа – на сцена стапува Кина

Со децении Европа беше симбол на поствоен мир, но денес се соочува со долга и сè пожестока војна. Како што пишува професорот по меѓународни односи од Универзитетот Џонс Хопкинс, Хал Брендс, за Bloomberg, завршувањето на мировните преговори меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и рускиот претседател Владимир Путин во август означи нова фаза на руската војна против Украина, но и драматично зголемување на руската хибридна офанзива против самата Европа.

Овој бран на заплашување, притисоци и поткопување сега зафаќа речиси целиот континент. „Европа која децении сметаше дека мир е нормална состојба сега влегува во ера на напнатост и несигурност“, пишува Брендс.

Знаците се насекаде. Во последните недели постојани летови на дронови ја нарушија европската воздушна сообраќајна мрежа. Руски борбени авиони ја прекршија воздухопловната зона на Естонија. Московски агенти, според западни служби, се обиделе да влијаат на изборите во Молдавија, но неуспешно.

Брендс потсетува и на сериозни случаи како пресекување на подморските кабли во Балтичкото Море, обиди за дестабилизирање на Балканот и надзор на подморските оптички кабли во Атлантикот. Саботажи, атентати и политичко мешање присутни се години наназад во различни делови од Европа.

Руските мотиви се повеќеслојни. Хибридната војна треба да ја казни Европа за поддршката на украинскиот отпор и да ја предупреди да не испраќа војници во Украина по евентуалното примирување. Во с’ржта, целта е да се ослаби и дестабилизира источниот дел на трансатлантскиот сојуз и да се оддели од западниот.

Брендс потсетува на зборовите на Никита Хрушчов дека „најдрагиот сон на Советскиот Сојуз е да ги подели САД и Европа“. Идеологиите се менуваат, но геополитичките императиви остануваат исти.

Со амбивалентен атлантист во Белата куќа, Москва бара начини да создаде страв во Европа и да извлече млака реакција од Вашингтон. Ако американското внимание се префрли на друго место, додека Русија го зголемува притисокот, „недоволно вооружената Европа може наскоро да остане сама“, предупредува Брендс.

Путин ги привлече вниманието на европските лидери. Данската премиерка Мете Фредериксен изјави дека Европа се наоѓа „во најтешката и најопасната ситуација од Втората светска војна“. Француските командоси неодамна влегоа на руски брод за кој се сомнева дека лансирал дронови над Данска и Норвешка.

Европските влади размислуваат за „ѕид од дронови“ за заштита на воздушниот простор и закануваат со соборување секој летач што ќе го прекрши. Некои министерства за одбрана се плашат дека хибридната војна може да прерасне во вистински конфликт, пример со обид да се дестабилизира дел од Естонија или друга источно изложена земја.

Иако такво сценарио не е невозможно, засега е малку веројатно додека Русија е зафатена со војната во Украина. Путин, според Брендс, е внимателен со директен конфликт со нуклеарен сојуз. Сепак, ризикот од инциденти расте – ако Полска или Данска соборат руски авион, може да влеземе во опасен циклус на одмазда.

Инциденти како обидот за соборување руски авион над Германија покажуваат колку провокациите се опасни. Затоа, растечките тензии нагласуваат потреба од понатамошно вооружување на Европа и стабилизирање на Украина – бидејќи ќе биде „крајно неразумно“ да се очекува дека руската хибридна кампања наскоро ќе престане.

Русија станува сè поагресивна, со систем што личи на авторитарен фашистички режим. Економијата е мобилизирана за војна, а Москва ги јакне врските со други противници на САД, вклучувајќи ја Кина и Северна Кореја. Путин го гледа својот конфликт како егзистенцијален судир со колективниот Запад.

Овој конфликт нема да заврши со крајот на украинската војна, можеби дури ќе се засили, особено ако Кина продолжи да ја поддржува руската „војна под прагот на отворен судар“.

Кинеското мешање не е толку агресивно како руското, но нивните бродови беа вмешани во инциденти со пресекување кабли во Балтикот, а кибер нападите од Кина стануваат почести и пософистицирани.

Западните официјални лица велат дека руските и кинеските кампањи за дезинформации се сè повеќе координирани. Пекинг се обидува да ја растури трансатлантската заедница преку инвестиции и политички врски со помалку развиените земји од југоисточна Европа, чии влади често имаат недемократски карактер.

Целта е „свилена завеса“ што ќе се протега од Грција до Унгарија, ризикувајќи да го подели јужниот дел на Европа на два дела.

И покрај разликите во пристапот, и Кина и Русија имаат за цел послаба и подложна Европа. Клучното прашање е дали САД ќе помогнат Европа да ја задржи својата кохезија и сила.

Американската политика останува неодредена. Трамп ја поттикнуваше Европа да се вооружи повторно и постепено покажува повеќе разбирање за Украина, додека се зголемува неговото незадоволство од Путин. Сепак, тој исто така ја поткопа европската суверенитет со барањето за контрола над Гренланд.

Трамп постојано повторува дека Америка не треба да го носи главниот товар за одбраната на Европа. Европа влегува во долг и опасен судир со Русија, кој ќе биде уште потежок ако треба да го води сама.