Јубилејното 10-то издание на фестивалот на европска култура „Букстар се одржа синоќа во „Лабораториум“.
Пред преполна сала, прво се обрати организаторот на фестивалот и главен уредник на „Антолог“, Жарко Кујунџиски, кој рече дека „Букстар“ е „десет години инспирација. Инспирација за писателите, за читателите, за премолчаните и инспирација за заборавените“.
Фестивалот го прогласи за отворен македонската писателка Румена Бужаровска, која во својот говор ја истакна важноста на нашиот јазик, кој го говорат мал дел од светската популација, а со текот на годините од тој „мал јазик“ сме успеале да создадеме цели книжевни светови.
Тема на првата книжевна вечер беше траумата и истрајноста, а публиката имаше можност да чуе разговор со авторките Паола Перети од Италија и Мирженка Чехова од Чешка. Настанот го модерираа Билјана Црвенковска и Драгица Стаменковиќ.
Денеска на пладне во градската библиотека „Браќа Миладиновци“ се одржа книжевно читање „Преобразба(та)“/“The metamorphosis”, на кое се претставија Кристијан Новак (Хрватска), Фарук Шехиќ (БиХ), Здравка Евтимова (Бугарија), Жозе Луиш Пејшото (Португалија), Мирженка Чехова (Чешка), како и македонските автори и авторки: Оливера Ќорвезироска, Васко Марковски, Биљана Стојановска, Живко Грозданоски и Ана Голејшка-Џикова.
Гостувањето на фестивалот беше мотив да поразговараме со бугарската авторка и книжевна преведувачка од англиски, германски и од француски јазик Здравка Евтимова. Таа досега има објавено шест романи и осум збирки раскази. Нејзините дела се преведени на десетина јазици, додека расказите ѝ се издадени во 32 земји во светот, што ја прават редок пример од балканската литература. Евтимова со својот богат прозен опус се смета за едно од централните имиња на современата бугарска и европска проза. Добитничка е на голем број национални и меѓународни награди, а превела и над 25 романи од англиската фантастика и белетристика.
Нејзиниот расказ „Васил“ победил на конкурсот за најдобар краток расказ организиран од BBC Radio London во 2005. Истата година расказот „Твојот ред“ бил меѓу десетте наградени од цел свет на темата „Утопија“ во Нант, Франција. Во 2015 расказот „Крв од крт“ бил вклучен во учебниците по англиски јазик за гимназијалците од Данска. Од 2019 истиот расказ е вклучен во наставата по книжевност во средните училишта во Соединетите Американски Држави. Нејзиниот расказ „Ретко“ е вклучен во антологијата „Best European Fiction 2015“ во издание на „Dalkey Archive Press“.
Добитничка е и на: наградата „Чудомир“ за најдобар хумористичен расказ, наградата „Златен синџир“ за најдобар расказ во Бугарија (двојна добитничка), прозната награда „Ана Каменова“, меѓународната награда „Балканика“ 2014 – за најдобра книга од балкански писател за збирката раскази „Пернички раскази“, наградата „Блага Димитрова“, наградата за најдобар роман за „Една иста река“ во 2015 година, наградата „Запков“ за најчитана книга во Бугарија и наградата „Христо Г. Данов“ за животно дело.
Во 2021 година Здравка Евтимова е прогласена за омилена авторка од страна на гледачите на Бугарската национална телвизија.
На македонски јазик се преведени нејзините книги: „Четврток“ („Антолог“, 2014), „Една иста река“ (Антолог“, 2018), „Коработ“ („Макавеј“, 2017) и „Пернички раскази“ („Магор“, 2020).
На 2 октомври, во рамки на фестивалот Букстар, Евтимова ќе учествува во книжевниот разговор „Дух и телоЧ миграција и (р)еволуција“, заедно со авторот Жозе Луиш Пејшото од Португалија. Модератор на настанот што ќе се одржи во „Лабораториум“ од 19 часот, е Александар Маџаровски.
Разговаравме со Евтимова непосредно пред да пристигне во Скопје, па сосема природно беше што сме љубопитни кои се нејзините очекувања од фестивалот Bookstar?
Им благодарам на организаторите на фестивалот Bookstar во Скопје што ме поканија на оваа важна литературна манифестација. Реалноста ги надминува моите очекувања. На 10-тото издание на Фестивалот се присутни многу интересни и звучни автори. Душко Крстевски е прекрасен модератор и убеден сум дека поседува висока стручност и знаење во сферата на зборовната литература. Во време кога светот се чини дека нема време за уметност и книги, фестивалот Букстар докажува дека литературата е приоритет од најголемо значење што помага да се постигне меѓусебно разбирање и почитување меѓу писателите од многу различни националности. Книгите го прават човештвото почовечно!
Кои се некои од најголемите предизвици со кои се соочувате во вашето пишување и како ги надминувате?
Најголемиот предизвик е што во одредени моменти ја губам надежта дека со пишување можеме да го подобриме животот во светот и да го направиме поискрен со објавување на нашите книги. Очајувам што не може да се искорени сиромаштијата. Сепак, и покрај сето ова продолжувам да пишувам.
Верувам дека кога пишувам не се предавам на лагите, суровоста и нечесноста. Пишувајќи за обичните луѓе кои секој ден се трудат да стават леб на трпезата, се надевам дека ја оставам не само нашата секојдневна реалност, туку и мојата горчлива љубов кон моите ликови во моите раскази и романи. Верувам дека пишувајќи за социјалните прашања денес, се борам за подобро утре за нашите деца.
Каква улога игра истражувањето во вашето пишување?
Пишувам за работи и луѓе кои ги познавам до срж. Нивниот живот е мојот живот, јас сум дел од неформални групи пријатели, се нурнувам во нивните зборови, маѓепсана сум кога ќе слушнам неочекувана метафора како излегува од устата на човек кој не стапнал на факултет. Верувам во природниот гениј кој го поседува секој човек. Да пишувам, за мене, значи постојано да го истражувам животот за да не ги доведам моите читатели во заблуда. Читам многу и постојано проверувам кои се најновите случувања на темата што ме интересира. Имам пријатели од различни професии, често се консултирам со нив и барам совет за темата за која се стручни.
Како ја одржувате дисциплината и мотивацијата кога имате долги проекти за пишување, од оние што се завршуваат по месеци, па и години?
Се случува природно. Ако сум почнала да работам на нешто, на пример роман, што го пишувам со години, се чувствувам многу виновно ако не ја завршам книгата. Ликовите во неа ме следат каде и да одам, а товарот на вината станува потежок. Јас тоа не го нарекувам „мотивација“, го нарекувам одговорност и горчливиот вкус на неисполнето ветување. Го споредувам со чувството што го имате кога не сте постапиле доволно решително за да ја спасите саканата личност од несреќа. Тоа не е дисциплина; тоа е желбата да ги одржите луѓето за кои се грижите здрави и силни. Тоа е она што ме поттикнува да ја завршам книгата што сум почнала да ја пишувам.
Како се смени издавачкиот пејзаж во текот на вашата кариера и како се приспособивте на тие промени?
Денес се чувствувам многу слободна. Не се плашам дека издавачите може да го одбијат ракописот што сум го пратила. Има толку многу издавачки куќи во светот. Почнав да пишувам директно на англиски. Не зависам од ничија поддршка за објавувањето на моите книги. Конкуренцијата во издавачките куќи на англиски јазик е голема. Англискиот не ми е мајчин јазик и се натпреварувам со писатели чиј мајчин јазик е англискиот. Се натпреварувам со делото на многу други писатели кои, како мене, пишуваат на англиски. Многу е тешко да се успее, но јас бев успешна неколку пати, поточно 11.
Сфатив дека нема од што да се плашам. Денес не се плашам од одбивања.
Кои се некои од најважните лекции што сте ги научиле за раскажување приказни, за дијалозите, описите или други клучни елементи на пишувањето?
Научив три лекции:
1. Не очајувај. Оди и победи. Родена си да се мачиш.
2. Колку повеќе се мачиш, толку почесто победуваш. Победата ги следи храбрите.
3. Не користи го твојот талент за да пишуваш во корист на каузи во кои не веруваш. Ако го направиш тоа, сигурно ќе заработиш многу пари, ќе добиеш многу награди и престиж, но ќе го убиеш најважниот квалитет што го имаш - ќе го уништиш својот талент. Талентот на писателот умира ако писателот пишува лаги.
Како пристапувате кон уредување и ревидирање на сопствената работа? Кои стратегии ги користите за објективно оценување и подобрување на вашето пишување?
Многу ревносно уредувам. Стратегијата што ја користам е следна:
Откако ќе напишам нешто, веднаш го уредувам. Го живеам уредениот текст „под карантин“ три месеци работејќи на други проекти. Имам толку многу работа што речиси целосно го фалсификувам текстот; Се сеќавам само за што беше текстот. Откако карантинот ќе заврши, внимателно го препрочитувам текстот. Имам чувство како да е нешто напишано од некој друг. Потоа одлулувам што да правам со него.
Каков совет би им дале на писателите кои сакаат да го подобрат својот занает и да ги објават своите дела?
1. Читајте многу секој ден, читајте дела од писатели на кои им се восхитувате и од писатели што ги мразите. Така, можете да ги подобрите вашите книжевни вештини. Изградете го вашиот книжевен вкус.
2. Пишувајте и споделувајте го напишаното со личност за која сте убедени дека поседува вистински и беспрекорен книжевен вкус.
3. Праќајте ги вашите дела до издавачи дури и ако вашите пријатели ве обесхрабруваат. Не ги слушајте луѓето кои велат дека немате книжевен талент. Имате! Објавувањето ќе дојде.
4. Зборувајте со почит за вашите колеги писатели.
