„Ако запре изградбата, запираат и хипотеките“, извикуваше еден од кинеските демонстранти кои се собраа во јуни, лут на недовршената градба на нивните недвижности.
Стотици од нив престанаа да ги плаќаат своите хипотеки, што е радикален потег за Кинезите, кои живеат во земја каде што не се толерираат бојкоти од секаков вид. Млад брачен пар кој се преселил во Женгжу изјави за BBC дека компанијата што го гради нивниот нов дом се повлекла од проектот откако добила авансно плаќање и изградбата едноставно престанала.
„Безброј пати замислував колку ќе биде убаво да се живее во нов дом, но сега сето тоа ми е смешно“, вели жената која не сакаше да биде именувана.
Многу од нив можат да ги платат своите кредити, но не сакаат. Купиле недвижен имот низ земјава како дел од околу 320 проекти, но многумина престанале да плаќаат рати. Неисплатениот износ на заеми би можел да изнесува 145 милијарди долари, проценува американската агенција S&P Global рејтинг.
Бунтот ги потресе властите, а пазарот веќе е под притисок поради забавувањето на економскиот раст и финансиската криза. Уште поалармантно, укажува на недостаток на доверба во еден од главните столбови на втората по големина економија во светот.
„Бојкотите на хипотекарните заеми, поттикнати од влошената состојба на пазарот на недвижности, се многу сериозна закана за финансиската положба на секторот“, велат аналитичарите од Oxford Economics.
Кинескиот сектор за недвижности сочинува една третина од економското производство. Тука спаѓаат куќи, изнајмување, брокерски услуги, градежни материјали и слично. Но, растот на кинеската економија забавува, во последниот квартал порасна за само 0,4% во однос на претходната година. Некои економисти дури сметаат дека годинава нема да има раст.
Главна причина за тоа е политиката на нулта толеранција за Ковид. Повтореното воведување карантин и трајни мерки се одрази на приходите, а потоа и на заштедите и инвестициите. Проблемот е што големината на кинеската економија може да предизвика пореметувања на клучните пазари, како што е пазарот на недвижности, и да влијае на глобалниот финансиски систем.
Експертите сметаат дека банките повеќе нема да одобруваат кредити доколку проценат дека секторот е во неволја.
Триесетина компании за недвижности веќе го задолжија целиот надворешен долг. Побарувачката за недвижен имот не расте, бидејќи Кина претрпува демографски промени поради урбанизацијата и забавувањето на растот на населението.
Недвижностите сочинуваат околу 70% од приватното богатство во Кина, а купувачите често однапред плаќаат за недовршени проекти. Овие предпродажби сочинуваат 70% до 80% од продажбата на нов имот во Кина, а на изведувачите им треба авансот бидејќи го користат за финансирање други проекти на кои работат.
Но, помладата генерација и оние од средната класа повеќе не инвестираат толку многу во недвижен имот, веројатно поради слабеењето на економијата, губењето на работните места и пониските плати - и сега поради стравот дека компаниите нема да ги завршат проектите.
Заеми во вредност од над 220 милијарди долари би можеле да бидат поврзани со недовршени проекти, според банкарската групација ANZ. А во кризна состојба влезе и издавањето кредити. Имено, во 2020 година кинеската влада ги воведе „трите црвени линии“, односно мерки за ограничување на задолженоста на изведувачите. Овој прекин на финансирањето и последователниот недостаток на доверба на пазарот, исто така, влијаеше на подготвеноста на банките да позајмуваат на компаниите за недвижности.
На ситуацијата реагираа кинеските власти. Прво, тие го префрлија товарот на локалните власти и нудат помали депозити, даночни попусти, парични субвенции за купувачите на имот и финансиска помош за изведувачите. Но, овој потег има своја цена, бидејќи локалната каса ќе страда ако инвеститорите купат помалку земјиште.
„Мислам дека ова е моментот кога централната влада и регулаторите треба да се вклучат. Тие ќе мораат затоа што овој сектор е премногу важен за економијата“, рече Динг Шуанг, шеф на кинеското економско истражување за Standard Chartered Bank.
Financial Times неодамна објави дека Кина издала заеми од 148 милијарди долари за да им помогне на претприемачите, а Bloomberg објави дека оние со субпримни заеми можат да добијат одмор без да влијае на нивната кредитна способност.
Но, Oxford Economics неодамна соопшти дека секоја владина интервенција во недвижен имот и инфраструктура може да обезбеди само краткорочен поттик, но не е идеален за долгорочниот раст на Кина, бидејќи владата и финансискиот сектор се принудени да помогнат во одржувањето на непродуктивната индустрија за недвижнини.
„Ова не е само финансиска криза. Бојкотирањето на плаќањата за хипотеки може да стане сериозен социјален проблем“, рече Шуанг.
И тоа може да стане проблем за претседателот Си Ѓинпинг, кој се очекува наскоро да се кандидира за трет мандат.
Аналитичарите веруваат дека обидот за спасување од 148 милијарди долари можеби не е доволен. Capital Economics проценува дека на компаниите им требаат 444 милијарди долари само за да ги завршат суспендираните проекти.
Исто така, не е јасно дали банките, особено помалите во руралните области, можат да ги апсорбираат трошоците за бојкот на хипотеките.
Дури и ако изградбата продолжи, многу претприемачи можеби нема да преживеат бидејќи побарувачката за недвижен имот веројатно нема да се зголеми. Продажбата на првите 100 изведувачи во Кина падна за 39,7% во јули во споредба со истиот период минатата година, според China Real Estate Information Corp (CRIC).
Оваа криза е најјасен показател досега дека кинеската економија е на важен пресврт, пишува BBC.
„Владата прави сè за да најде нови можности за развој на економијата, но ова ќе биде предизвик бидејќи економијата многу се потпира на пазарот на недвижности, инвестициите во инфраструктурата и извозот во последните три децении“, рече Џулијан Еванс-Причард, експерт за кинеска економија од Capital Economics.
„Периодот на многу брз раст во Кина веројатно е завршен, а тоа е најочигледно во моментов во секторот на недвижности“, додаде тој.
