Џиновска егзопланета оддалечена 855 светлосни години има толку екстремна атмосфера што содржи облаци од испарен метал и дождови од течни рубини и сафири.
Научниците дојдоа до овој интересен податок по детална анализа на нејзината атмосфера, најдетална досега, откривајќи за прв пат како изгледаат условите и динамиката на ноќната страна на една егзопланета.
„Иако досега откривме илјадници егзопланети, успеавме да ја проучуваме атмосферата на мал број од нив бидејќи тоа е многу напорна работа“, изјави за Science Alert астрономот Томас Микал-Еванс од Институтот Макс Планк во Германија.
Прави круг околу својата ѕвезда за малку повеќе од еден ден
Егзопланетата WASP-121 b, беше откриена во 2015 година. Тоа е гасовит џин поголем од Јупитер кој е во многу блиска орбита околу својата ѕвезда. Две години по нејзиното откривање, WASP-121 b стана првата егзопланета во чија стратосфера е пронајдена вода.
Сепак, многу е малку веројатно дека може да има живот на WASP-121 b. Бидејќи орбитира јасно блиску до својата ѕвезда, на неа е „пеколно“ жешко; со температури меѓу 1.227 и 2.727 Целзиусови степени.
Поради својата големина и орбита спаѓа во категоријата жешки Јупитери, гасни џинови кои имаат орбита пократка од десет дена. Од скоро 5.000 пронајдени егзопланети досега, повеќе од 300 припаѓаат на оваа екстремна категорија. На пример, WASP-121 b орбитира околу својата ѕвезда за само 1,27 дена.
Поради тоа што е во толку блиска орбита, WASP-121 b е исто така плимно заклучен, што значи дека едната страна од него секогаш е свртена кон матичната ѕвезда. Така, еден од неговите образи е трајно изложен на блескаво дневна светлина, додека другиот е во постојан мрак. Претходните анализи на неговата атмосфера на дневна страна открија испарувања на тешки метали во него.
Тајната на ноќната страна
Нејзината ноќна страна беше потешка за анализа бидејќи е околу 10 пати потемна од дневната страна. За да добијат подетални информации за целата егзопланета, Микал-Еванс и неговите колеги го користеа вселенскиот телескоп Hubble за да ја набљудуваат за време на две целосни орбити и да ги спојат податоците од нејзината дневна и ноќна страна. На овој начин тие добија увид како атмосферата на оваа егзопланета функционира на глобално ниво.
Иако ноќната страна на WASP-121 b е многу поладна од дневната, сепак е лудо топла според стандардите на земјата - дури 1.227 степени Целзиусови. Поради оваа екстремна температурна разлика помеѓу хемисферите, се создава притисок кој пак ги поттикнува екстремните ветрови кои орбитираат околу егзопланетите.
Кога овие ветрови ќе стигнат до ноќната страна, температурите се доволно ладни за водата да се врати во состојба на пареа, пред да се префрли назад на дневната страна. Но, водата таму не се кондензира во облаци.
Наместо тоа, податоците покажуваат дека ноќните температури се доволно ниски за да формираат облаци од метал претходно откриени во атмосферата WASP-121 b. Тие вклучуваат ванадиум, железо, хром, калциум, натриум, магнезиум и никел.
Дожд од рубини и сафири
Интересно е тоа што не се откриени траги од алуминиум или титаниум, но астрономите веруваат дека овие елементи веројатно кондензирале и потонале подлабоко во атмосферата и затоа тешко се откриваат. Таму, алуминиумот може да се комбинира со кислородот за да го формира минералот корунд. Кога корундот се меша со траги од други метали на Земјата - како што се ванадиум, железо, хром или титаниум - се формираат рубини и сафири.
Тоа значи дека на оваа егзопланета може да падне дожд од скапоцени камења. Вакви врнежи можеби има и на Нептун и Уран, но иако тие се поблиску до нас, прашање е дали некогаш ќе успееме да ги собереме овие вредни камења од нив.
Студијата Diurnal variations in the stratosphere of the ultrahot giant exoplanet WASP-121b беше објавена во списанието Nature Astronomy.
