Употребата на ирански беспилотни летала во војната против Украина јасно ја покажува слабоста на руската воена индустрија и посилната позиција на Техеран на пазарот на дронови, велат експертите.
Вашингтон проценува дека Иран испорачал стотици беспилотни летала кои Русија сега ги користи за напади врз градовите и енергетската инфраструктура.
Какви беспилотни летала испорачува Иран?
Досега на небото над Украина се идентификувани два модела на ирански беспилотни летала, кои се произведени за две различни намени. Првиот, Shahed-136, е релативно евтин „камиказе дрон“ натоварен со експлозиви и програмиран да лета автоматски според GPS координатите.
„Лета доста ниско и погодува неподвижна цел на домет од неколку стотици километри“, вели Пјер Грасер, научник кој работи за парискиот универзитет Сорбона. Друг тип, Mohajer-6, „е сличен по димензии и функција на турскиот дрон Bayraktar TB-2“, вели Викрам Митал, професор на американската воена академија во Вест Поинт.
Турскиот Bayraktar е симбол на успехот на украинскиот отпор кон руската инвазија на почетокот на војната, а за ова оружје дури беше испеана и пропагандна песна која стана хит на интернет.
Двете беспилотни летала припаѓаат на типот на беспилотно летало попознато како MALE (средна надморска височина, долга издржливост), како американскиот предатор што се користел во Ирак, Авганистан и на други места.
Дронот TB-2 го користеше и Азербејџан во војната со соседна Ерменија во 2020 година, кога врати делови од Нагорно-Карабах под своја контрола.
Дали иранските беспилотни летала се ефикасни?
„Тие се ефективни кога непријателот нема друг начин да се заштити или да возврати“, вели Жан-Кристоп Ноел, научник од Францускиот институт за меѓународни односи. Митал оценува дека голем дел од успехот на овие дронови се должи на тоа што тие се „ново оружје на бојното поле“.
„Украинците на крајот ќе соборат или запленат еден од тие беспилотни летала, ќе го сецираат и ќе развијат систем против дронови, но за тоа ќе бидат потребни месеци“, рече тој. Засега, украинските сили можат да користат лесни преносливи противвоздушни системи за дневни напади со беспилотни летала или верзија опремена со радар за ноќни операции.
Понатаму, тие може да се обидат да користат сложени техники на заглавување за да го пренасочат Shahed-136 од неговиот пат, бидејќи овие беспилотни летала немаат „резервен“ систем за да стигнат до нивната цел без сателитски насоки. Ваквите самоубиствени беспилотни летала заштедуваат пари на Русија бидејќи „не мора да троши скапи крстосувачки ракети кои чинат од 1,5 до 2 милиони долари“ за секое лансирање, вели Грасер.
Но, нивниот „главен недостаток е тоа што можат да погодат само неподвижни цели“, додава Грасер. „Тие не се закана за војниците на теренот“ и „затоа не можат да го променат текот на битката“.
Падот на руската воена индустрија?
Русија е еден од најголемите светски производители на оружје, но сепак се најде во ситуација да користи иранско оружје.
„Министерството за одбрана подготви тактички и технички барања за беспилотните летала. За жал, повеќето (руски) производители не можат да ги исполнат“, изјави неодамна рускиот полковник Игор Ишчук за новинската агенција ТАСС.
„Со користење на ирански беспилотни летала, (Москва) всушност го признава неуспехот...тоа покажува дека руската индустрија не е во состојба да продолжи“, вели Грасер. Западните санкции поради инвазијата на Украина ја погодија руската индустрија, која веќе ги претрпе последиците за време на пандемијата на Ковид.
Русија „повеќе нема пристап до компонентите на западната технологија, а нејзините обиди за масовно производство на овие типови уреди не вродија со плод“, вели Ноел.
Трка Иран-Турција за пазарот?
Како што беспилотните летала стануваат сè поважна основа за војување, „Иранците и Турците се тркаат да доминираат на пазарот на дронови со среден опсег, ниска цена или да го прошират влијанието на нивните земји“, вели Митал. Најдобри продуценти се САД и Израел.
„Турските беспилотни летала се послаби, но сепак посигурни од иранските, кои се чини дека не се многу точни“, вели францускиот експерт за беспилотни летала Маријана Рено.
Техеран веќе може да смета на некои купувачи на своите производи на Блискиот Исток, како Јемен, Либан, Ирак.
„Но, американските санкции против купувачите кои би го прекршиле ембаргото се силна бариера за многуте кандидати кои би можеле да посегнат по иранските беспилотни летала“, објасни Ноел.
