Рускиот претседател Владимир Путин и неговите блиски соработници, од почетокот на инвазијата врз Украина отворено се закануваа или испраќаа сигнали дека конфликтот може да ескалира со употреба на различни видови забранети оружја, вклучувајќи хемиско, биолошко и нуклеарно.
Руските сили веќе се обвинети за употреба на касетна муниција, термобарични проектили, познати и како вакуум бомби и гранати од бел фосфор против цивилни цели во Украина.
Руското гранатирање на хемиската фабрика „Сумихимпром“ во Суми на 21 март, во кое големи количества истечен амонијак ги принуди жителите да останат во затворени простории, укажува на еден начин на кој Русија може да го стори тоа. Може да предизвика хемиска контаминација без употреба на хемиско оружје. Во исто време, таа може да користи такви инциденти, за кои би ги обвинила Украинците, како изговори за сопствената употреба на хемиски и биолошки отрови.
Бајден: Русија размислува за употреба на биолошко и хемиско оружје
Американскиот претседател Џо Бајден во понеделникот предупреди дека има јасни знаци дека Русија размислува да употреби биолошко и хемиско оружје во Украина. Еден од нив е фактот дека Путин постојано лажно ја обвинуваше Украина дека поседува хемиско и биолошко оружје, рече тој, сугерирајќи дека Русија може да употреби хемиско оружје, а потоа да ја обвини Украина за нападот.
Бајден тврдеше дека Путин бил „притиснат до ѕид“ и дека сега вее нови лажни знамиња, кои меѓу другото вклучуваат и тврдења дека САД имаат хемиско и биолошко оружје во Европа.
„Тоа едноставно не е точно. Ви гарантирам“, рече Бајден.
„Тој, исто така, сугерира дека Украина има биолошко и хемиско оружје. Ова е јасен знак дека размислува да ги користи и двете. Тој веќе користел хемиско оружје во минатото и треба да бидеме внимателни што ќе се случи“, рече Бајден, додавајќи дека таквите руски напади би имале многу сериозни последици „поради обединетото НАТО“.
Ова не би бил ниту прв ниту последен случај од почетокот на инвазијата доколку Русија ја обвини Украина дека се напаѓа самата себе.
Русија се обиде да ја обвини Украина за протекување од „Сумихимпром“
Неколку дена пред нападот на „Сумихимпром“, Русија објави дека Украина планира да ослободи опасни хемикалии од фабриката.
Шефот на рускиот Национален центар за управување со одбраната, Михаил Мизинцев, изјави за руската државна новинска агенција ТАСС на 19 март дека „националистите поставиле мини во складишта за амонијак и хлор во хемиската фабрика Сумихимпром во Суми за да ги отрујат жителите на регионот Суми доколку руските војници влезат во градот“.
Портпаролот на Стејт департментот, Нед Прајс, пред две недели изјави дека Русија има искуство да го обвинува Западот за злосторства што самиот ги прави.
„Овие тактики се очигледен трик на Русија во обид да се оправдаат понатамошни намерни, неиспровоцирани и неоправдани напади врз Украина“, рече тој.
„САД не поседуваат ниту работат никакви хемиски или биолошки лаборатории во Украина... Русија има активни програми за хемиско и биолошко оружје и ја прекршува Конвенцијата за хемиско оружје и Конвенцијата за биолошко оружје“, додаде тој.
Русија наводно го уништила хемиското и биолошкото оружје
Прајс е несомнено во право. Имено, на 5 април 1928 година, Советскиот Сојуз го ратификувал Женевскиот протокол со кој се забранува употреба на биолошко и хемиско оружје. Неговиот наследник, Русија, ја потпиша Конвенцијата за биолошко оружје од 1972 година и Конвенцијата за хемиско оружје од 1993 година.
Дополнително, историјата покажува дека Русија, и покрај тоа што е потписничка на Конвенцијата за хемиско оружје, сè уште поседува и повремено користи хемиско оружје. Во 1997 година, Москва објави дека има арсенал од 40.000 тони хемиско оружје, вклучувајќи нервен гас VX, сарин, соман, иперит и фосген. Официјалниот арсенал беше прогласен за уништен во 2017 година.
Меѓутоа, во март 2018 година, владата на ОК ја обвини Русија дека нападнала новодојденец со нервен агенс од советската ера, откако поранешниот руски шпион Сергеј Скрипал и неговата ќерка Јулија Скрипал тешко се разболеле во градот Солсбери.
Во август 2020 година, Русија беше вмешана во труењето на рускиот опозициски лидер Алексеј Навални со нервен агенс „новичок“. Велика Британија, САД и другите сојузници „се согласија дека нема убедливо објаснување за труењето на Навални освен руската вмешаност и одговорност“ и го повикаа Кремљ да ја пријави својата дебитантска програма до Организацијата за забрана на хемиско оружје (OPCW). Руската влада повторно негираше каква било вмешаност.
Стејт департментот на САД објави во април 2021 година дека двата напади „јасно покажуваат дека Русија одржува непријавена програма за хемиско оружје“.
Систематска кампања напаѓа 24.000 можни опасни цели
Неодамна нападнатата фабрика „Сумихимпром“, која зафаќа 226 хектари, произведува повеќе од 120.000 тони ѓубриво годишно, а амонијакот е една од хемикалиите што се користат во процесот.
Експертите истакнуваат дека амонијакот обично не се користи како хемиско оружје, туку за производство на азотни ѓубрива. Имено, иако во високи концентрации може да биде многу иритирачки за човечкото тело и да предизвика слепило, оштетување на белите дробови, па дури и смрт, тој е значително полесен од воздухот, па брзо се крева и неговите концентрации брзо паѓаат.
Но, некои експерти веруваат дека нападот врз „Сумихимпром“ може да биде само вовед во систематски напади врз други слични цели во Украина. Вим Цвијненбург од холандската група за разоружување PAX вели дека има околу 24.000 потенцијално опасни локации во Украина.
„Само во Донбас има околу 4.000 потенцијално опасни места во или во близина на урбанизираните области“, предупреди тој за New Scientist.
„Некои од овие локации вклучуваат напуштени рудници за јаглен во кои се складира радиоактивен и токсичен отпад. За да се зачуваат локациите безбедни, подземните води мора да се испумпуваат за да се спречи поплавување на рудниците, но оштетувањето на електраните и електричните мрежи може да ги спречи системите за екстракција на вода и да ги поплави“, вели Цвијненбург.
Тој истакнува дека пред инвазијата во Донбас постоела телефонска линија меѓу локалните сепаратисти поддржани од Русија и украинските сили со цел да се спречи гранатирање на еколошки чувствителни локации. Но, се чини дека руските сили не донеле одредба за користење на такви линии од почетокот на инвазијата.
Ако ситуацијата ескалира, Русија исто така би можела да одлучи да користи хемиско оружје наместо само да напаѓа опасни места.
Роберт Бункер од калифорниската безбедносна консултантска фирма C/O Futures верува дека хемиското оружје може да се користи во обидите на Русија да ги окупира украинските градови кои досега успеале да се спротивстават на нападите. Руската армија би можела да лансира ракети со нервни отрови во одредени области и на тој начин да ги убие и жителите и ветераните во обид да ги принуди да се предадат.
„Руските трупи ќе мора да пресметаат околу времето и ветровите за да напредуваат откако нервниот агенс ќе се распадне“, објаснува Бункер, истакнувајќи дека и Русите би биле во опасност доколку немаат соодветна заштитна опрема. Некои руски војници беа видени со гас-маски придружени со специјални возила навидум опремени со сензори за хемиски агенси.
Дали употребата на хемиско оружје би предизвикала посилен одговор на Западот?
Кога Бајден предупреди дека руските напади со хемиско и биолошко оружје ќе имаат многу сериозни последици „поради обединето НАТО“, тој не прецизираше на што мисли.
Засега, Западот е обединет во осудата на руската инвазија како варварска и криминална, но прашање е до каде се подготвени да одат САД и нивните сојузници во НАТО за да ја спречат Русија. НАТО во неколку наврати ја отфрли можноста за воена вмешаност во конфликтот, а исто така ја отфрли можноста за воспоставување зона на забранети летови, за која се залага Украина, поради страв дека таквото вклучување може да го доведе НАТО во директен конфликт со руската нуклеарна сила.
Но, полскиот претседател Анджеј Дуда во интервју во неделата рече дека руската употреба на хемиско оружје во Украина може да ги промени калкулациите на Западот.
„Се разбира, сите се надеваат дека тој нема да се осмели да го стори тоа, но... ако употреби оружје за масовно уништување, тогаш ова ќе ја промени играта во целата работа“, рече тој за BBC, додавајќи дека НАТО ќе има „сериозно да размислиме што да правиме бидејќи тоа почнува да биде опасно не само за Европа ... туку и за целиот свет“.
