Рускиот претседател Владимир Путин изјави дека ќе прима само руска валута за испорака на гас за „непријателските земји“ како што се членките на ЕУ и САД.
Тоа е дел од економската војна меѓу Русија од една страна и Европската Унија, САД и неколку други земји од друга страна. Додека Русија се обидува да ја окупира Украина со воена инвазија, таа е на дефанзива на економска страна и се обидува да го ублажи ударот на економските санкции.
„Нема смисла да испорачуваме наши стоки во Европската Унија и САД и да примаме плаќања во долари, евра и други валути. Затоа решив да воведам сет мерки за промена на плаќањата што е можно поскоро - почнувајќи од нашиот природен гас - за испорака во таканаречените непријателски земји, во руски рубљи. Тоа значи дека ќе одбиеме да користиме компромитирани валути при таквите трансфери“, рече Владимир Путин.
Замрзнувањето на рускиот имот од страна на западните земји „ја уништи довербата и руската економија е тешко погодена од санкциите наметнати од Западот поради руските акции во Украина“, додаде тој.
Испораките на нафта и гас ќе продолжат во согласност со количините и цените наведени во договорите, но е испратена директива да се бара само плаќање во рубли при склучување нови договори и начини на плаќање.
Економските експерти го толкуваат потегот како обид на Русија да го стабилизира курсот на рубљата во однос на еврото и доларот, откако руската национална валута драстично губи на вредност од почетокот на инвазијата на Украина.
До анексијата на Крим во 2014 година, курсот на рубљата беше околу 40 рубли за едно евро, по што неговата вредност падна на 60-70 рубли за едно евро во следните неколку години. Во текот на 2020 година неговиот курс повторно паѓа и се движи од 80 до 90 рубљи за едно евро, а по инвазијата на Украина нов пад на вредноста на рубљата на 110 до 120 рубљи за едно евро.
Во моментов рубљата зајакнува, а курсот е 108 рубли за едно евро (во моментот на пишување). Но, историскиот тренд јасно покажува дека слабеењето на рубљата не е скорешно и дека Русија има големи проблеми со одржувањето на вредноста на валутата уште од окупацијата на Крим.
Оваа битка ја губи, па рубљата за неколку години драстично ја загуби вредноста, од некогашниот курс од 40 рубли за евро до денешниот курс над 100 рубли за евро. Во 2013 година, БДП на Русија беше 2,29 трилиони долари, а во 2016 година беше само 1,28 трилиони долари.
Index.hr се обрати кај економистката Ведрана Прибичевиќ да ја коментира ситуацијата.
„Првата испорака на гас на европска компанија која не била платена во странска валута се случи пред нешто повеќе од три години, кога Гаспром испорача 80 милиони кубни метри гас на германска компанија, кој потоа беше платен во рубли. ЕУ може да купи гас, а тоа е една од стратегиите за дедоларизација на економијата по санкциите воведени за анексијата на Крим“, ја објаснува историјата на обидите на Русија да користи сопствена валута во извозот на енергија.
„Значи, продажбата на енергија во рубли не е ништо ново или револуционерно, но се случува веќе некое време. На пример, Русија и Индија во моментов развиваат системи за размена кои би користеле рубли и рупии, со трета валута како јуанот. Земјите како Индија имаат голем интерес за купување руска енергија. тие се евтини, пред се затоа што нивната побарувачка за енергија расте бидејќи мнозинството од населението излегува од сиромаштија“, вели Прибичевиќ.
Вредноста на националната валута падна на помалку од еден цент, а Централната банка на Русија блокираше речиси половина од нејзините девизни резерви, оставајќи ја без голема алатка за борба против девалвација на валутата.
Како резултат на тоа, државата ги принуди извозниците да заменат 80 отсто од девизните приходи (првенствено евра и долари) за рубљи, што е очајнички потег да ги принуди компаниите да работат со Централната банка на Русија, која не може да го стори тоа поради замрзнувањето на девизните резерви.
Ова беше една од првите одлуки на Русија за одбрана на курсот на рубљата и практично истото кога станува збор за одбрана на курсот како исплатата да е директно во рубљи. Сега целиот процес ќе биде само подиректен отколку во ситуација кога извозниците (а Русија извезува првенствено нафта и гас) беа принудени да менуваат евра и долари за перење.
Ведрана Прибичевиќ открива еден детаљ кој веројатно влијаел на оваа одлука. „Една од причините зошто Русија ќе бара плаќање на енергенсите во рубли е фактот што двете најголеми клириншки куќи повеќе не вршат меѓународен клиринг во рубли. Тоа значи дека побарувачката за рубли драстично падна, што се гледа на берзите, па на овој начин Русија се обидува да создаде побарувачка за рубли. Со други зборови, ЕУ би морала да разменува стотици и стотици милиони евра во рубли дневно, принудувајќи ја ЕУ да работи со руските банки и централната банка“.
Клириншките куќи се финансиски институции кои посредуваат помеѓу плаќањата во трговијата. Нивната задача е да ги намалат ризиците од трансакциите со тоа што ќе се обврзат дека плаќањето ќе се изврши на договорениот начин. Тие обезбедуваат дека сите страни се финансиски способни да ги исполнат своите обврски, што во голема мера го олеснува, забрзува и намалува ризикот од финансиски трансакции и на крајот ја подобрува ликвидноста на целиот пазар.
Прибичевиќ забележува дека политиката според која извозниците во Русија конвертирале 80 отсто од својот приход во странска валута во рубли, што било замена за работата на Централната банка на Русија, која не можела да го стори тоа поради замрзнатите резерви, не била одржлива. на долг рок и најавата на Путин во рубљи е само алтернатива.
„Но, сè уште е нејасно како ќе се случат трансакциите - без оглед на валутата - ако главните банки на Русија и Централната банка бидат исклучени од меѓународните плаќања“, заклучува таа.
Да потсетиме, кредитните агенции го намалија рејтингот на Русија длабоко во статусот на „ѓубре“, во друштво на земји како Конго, Етиопија и Гамбија. Во моментов со руските обврзници се тргува за 20 до 30 центи за долар, што значи дека инвеститорите попрво би ги продавале обврзниците за дел од вредноста отколку да чекаат доспевање и целосна исплата на обврзницата од Русија.
Тие не веруваат дека Русија во иднина ќе може да ги исполнува своите обврски, па ќе вратат барем дел од инвестицијата. Оние кои плаќаат од 20 до триесет центи на доларот руски обврзници се обложуваат дека Русија сепак ќе ги исплати долговите, што ќе им донесе голема корист.
Инфлацијата во Русија надмина 9 отсто пред да започне инвазијата на Украина. Московската берза е затворена од 25 февруари, неколку дена по нападот на Украина и остриот пад на цените на акциите. Тоа беше отворено само накратко за Русија да издава обврзници на домашниот пазар.
Делумно повторно отворање е најавено на 24.03. за тргување со дел од акциите на берзата. Акциите на руските компании на берзите во САД и ЕУ изгубија околу 99% од вредноста и тргувањето беше прекинато.
Останува да се види како Русија ќе ги издржи економските удари на Западот. Веќе е пропуштена една купонска уплата за обврзница издадена во рубли, што е практично банкрот иако има 30-дневен грејс период. Купонските плаќања за обврзници во долари и евра сè уште плаќаат и од државата и од државните компании. Стравуваат дека во случај на целосен прекин на исплатата на долговите, долгорочно нема да бидат исфрлени од финансиските пазари, што би значело дека за идните задолжувања би морале да платат многу повисока цена.
