Првите луѓе во Европа доживеале климатски промени кои можеби биле причина за нивното исчезнување.
Предците на современите луѓе веќе живееле на Апенинскиот и Пиринејскиот Полуостров пред 1,2 до 1,4 милиони години, што може да се потврди со остатоците пронајдени во археолошкиот локалитет Атапуерка, на северот на Шпанија. Но, на нивниот можен наследник, Homo antecesor, исто така пронајден на локација во близина на градот Бургос, му биле потребни речиси половина милион години да се појави. Се поставува прашањето: што се случило помеѓу?
Денес, палеоклиматските истражувања открија екстремен студ кој веројатно ја промени климата и животната средина пред сите тие години. Било толку сериозно што можеби предизвикало исчезнување на човечкиот вид од европското тло.
Климата на Пиринејскиот Полуостров, кога пристигнале предците на современиот човек, била медитеранска. „Повеќе медитеранска од сега“, објаснува Хуан Луис Арсуага, кодиректор на локацијата Атапуерка.
Овие хоминини сè уште не знаеле за оган, ниту пак ја совладале технологијата на обработка на животинска кожа за борба против студот. Исто така, се верува дека рамнотежата на мастите во телата на овие рани доселеници исто така не била најдобро прилагодена за студената клима. Затоа, сигурно им било тешко кога пред 1,1 милион години започнало ново ледено време, она што целосно ги прекрило со мраз Британските Острови, Ла Манш и речиси цела Европа. Како што подоцна ќе се случи со неандерталците (и со нас сапиенсите), Јужна Европа морала да биде последното прибежиште. Но, според една студија објавена сега во списанието Science, таа глацијација имала толку екстремен студен врв што ја променил климата и животната средина во околните области. Според авторите на написот, студот би требало да ги уништил тие први Европејци.
Индициите во оваа приказна за климатското изумирање започнуваат во реката Тагус и завршуваат на дното на океанот. На околу 120 милји од брегот на Португалија, југозападно од Лисабон, се наоѓа локација позната на научниците како U1385. Од морското дно беа извлечени неколку седиментни јадра, кои ја запишале климатската историја во последните 2,5 милиони години.
Нејзините различни слоеви содржат фосили од фораминифери, морски организми со оклоп, кои се клучни за проучувањето на минатото. Составот на овие школки може да објасни каква била водата кога се формирале. На пример, послужиле да покажат како астероидот или метеоритот што одамна ги збришал диносаурусите го закиселил морето. Во оваа неодамнешна публикација, истражувачите откриваат дека за време на оваа глацијација, водите на Атлантикот забавиле, со опаѓање на таканаречената Атлантска меридијална превртена циркулација (AMOC), збир на струи кои ја менуваат климата на северната хемисфера.
Најочигледната последица од ова забавување на океанот, поради придонесот на слатководната вода и напредувањето на мразот на Арктикот, бил падот на температурата на морето. Колку точно паднало детално опиша Џоан Грималт, истражувач во Институтот за еколошка дијагностика и студии за вода (IDAEA-CSIC) и коавторка на трудот во Science.
„Просечната температура на водата на оваа географска широчина е 19 степени Целзиусови во наше време. За време на тој настан се спуштила на 5 или 6 степени, додека кај другите глацијации се спуштила на 10 степени. Не постои начин да се измери внатрешната температура. Но, иако тоа не е математичко, генерално, пад од 1 степен на море одговара на пад од 3 степени на копно. Од топлата медитеранска клима на Пиринејскиот Полуостров, отидовме на таква како онаа на Сибир. А тоа, заедно со екстремниот студ, се претвора во помала достапност на овошје и животни за храна“, објаснува Грималт.
Во јадрата на тоа морско дно се наоѓа и поленот на копнените растенија. Ова го потврдува она што го кажа Грималт. Прва авторка на студијата е Василики Маргари од Универзитетот во Лондон.
Маргари е експерт за палинологија, гранка на ботаниката посветена на проучување на полен и спори. Таа објаснува како поленот стигнал таму: реката Таг, а не ветрот, ги однела во морето. Од анализата на овој полен, Маргари заклучува дека вегетацијата радикално се променила: глацијацијата, која траела илјадници години, предизвикала распаѓање на дрвјата и напредок на степските растенија. Присуството на степски полен на морското дно е зголемено за 45%.
„За време на екстремниот студ пред 1,1 милион години, дошло до голема експанзија на степски растенија; умерените дрвја и гроздовите речиси исчезнале“, објаснува Маргари. Овој екстремен настан траел 4 илјади години.
Претходно, ова климатско заладување не било можно да се поврзе со судбината на првите европски доселеници. Ова сега конечно е направено со помош на суперкомпјутер.
„Со цел да го измериме влијанието (на студот) врз човечкото занимање, изведовме сеопфатен климатски модел и (испитавме) модел на човечко живеалиште на нашиот суперкомпјутер Aleph. Резултатите од овие компјутерски експерименти се јасни: првите луѓе во Европа не можеле да ја преживеат оваа екстремна глацијација и поврзаниот голем пад на нето примарна продуктивност и вегетација“, вели Аксел Тимерман, истражувач на Националниот универзитет во Бусан, Јужна Кореја, и коавтор на студијата.
Резултатите од овој труд би одговарале на отсуството на човечки остатоци или камени алатки во Европа стотици илјади години по овој период на климатски промени. Тезата е дека само долго време подоцна, Homo antecessor пронајден во Атапуерка бил дел од новиот бран човечки предци што ја реколонизирале Европа. Тие веќе го совладале огнот и знаеле да користат животински кожи. Бидејќи биле подобро прилагодени на студот, можеле да преживеат.
Сепак, Хуан Луис Арсуага, еден од најпознатите палеоантрополози кога станува збор за овој дел од човечката еволуција, ги доведува во прашање главните заклучоци од овој труд.
„Поморските докази се од големо значење, но потребни се копнени записи. Не видовме арктичка флора и фауна до последното ледено доба (кое започнало пред околу 110.000 години, а завршило пред околу 10.000 години). Пиринејскиот Полуостров никогаш не замрзнал, а до оваа глацијација немало вечен мраз. Фактот дека нема податоци за човечки фосили и нивни камени садови во периодот помеѓу првите познати доселеници на Иберија и Homo antecessor не мора да значи дека никој не живеел во Европа во тој меѓувремен период. Можно е само сѐ уште да не сме нашле докази за нивното присуство“, рече Арсуа.
Значи, што се случило во тој период по екстремниот студ? „Не знаеме“, признава Арсуага.
