Сексуално насилство е секое сексуално дело, обид за извршување сексуално дело, несакан сексуален коментар или сугестија насочени против некое лице и неговата сексуалност, што може да го изврши друго лице, без оглед на односот со жртвата или ситуацијата во која се наоѓаат. Се карактеризира со употреба на сила, закани или уцени за да се загрози благосостојбата и/или животот на жртвата или на лицата блиски до неа (СЗО, 2002).
Сексуалното насилство е видливо во широк континуитет, од сексуално вознемирување и злоупотреба, преку силување, до трговија со жени заради присилна проституција и/или порнографија. Покрај горенаведените форми, сексуалното насилство е исто така ритуална пракса, казна за родова трансгресија, силување во војна и осакатување на гениталиите.
Сексуалното вознемирување е една од најчестите форми на сексуално насилство, која најлесно се толерира и за која повеќето законодавства немаат механизам за санкција. Вклучува несакано сексуално однесување кои не мора да вклучува физички контакт и го става лицето во непријатна и понижувачка позиција и предизвикува чувство на срам. Клучниот елемент е моќта, односно ја спроведува лице кое е во помоќна позиција од лицето над кое се остварува (на пр. шеф над подреден, професор или асистент над студент).
Сексуалното вознемирување често се третира како тривијален проблем што може лесно да се избегне и запре, што обично не е точно. Многу често ова се повторувачки однесувања што се јавуваат подолг временски период и за кои жртвата не може да најде систематско решение.
Најчести форми на сексуално вознемирување се: несакани сексуални коментари и вербални предлози, разни несакани повици, нападен говор на телото (зјапање, стоење премногу блиску, покажување разни сексуални гестикулации), емоционално вознемирување, сексуално мито. Покрај горенаведените форми, чести се и сексистички, навредливи и дискриминаторски забелешки и шеги, ширење сексуални гласини за личноста и слично.
Сексуална злоупотреба/присилни сексуални акти е многу широка категорија која вклучува форми на сексуално насилство кои се потешки од сексуално вознемирување. Вклучува несакани сексуални однесувања принудени од употреба на сила и/или закани, кои вклучуваат физички контакт со насилникот.
Сексуалната злоупотреба најчесто се јавува во следниве форми: несакани/присилни допири на телото, сексуални активности изманипулирани со лаги, закани, притисок; принудување на мастурбација (да го гледате насилникот како мастурбира, да ве принуди вие да ја вршите мастурбацијата врз него или да се „самозадоволувате“ додека насилникот гледа).
Силувањето е најтешката форма на сексуално насилство што остава долготрајни последици. Тоа е едно од исклучително тешките и трауматски искуства со сериозни последици врз жртвите. Се однесува на вагинална, анална или орална пенетрација со пенисот и/или предмети.
Во однос на сторителот, силувањето се дели на силување како составен дел на семејното насилство (брачно силување); силување во врска/на состанок (date rape), силување од непознато лице; групно силување; силување во вооружен судир и војна.
Силувањето во врска/на состанок е форма на сексуално насилство во кое жртвата и сторителот се во некоја форма на лична врска или биле во таква врска. Варира од силување на првиот состанок до силување во веќе воспоставена и развиена врска. Жртвите на оваа форма на насилство ретко доживуваат физичко насилство и повреди, но психолошкото насилство и уцените се неизоставен дел.
Распространетоста на оваа форма на сексуално насилство е најтешко да се утврди. Бидејќи станува збор за познат сторител со кој жената е во некаква форма на интимна и романтична врска, пријавите се исклучително ретки.
Се верува дека самото постоење на митови за силување и сексуалност е она што влијае на одлуките на девојчињата и жените да (не) пријават ваква форма на насилство, имајќи предвид дека искуството на една личност не е во согласност со утврдениот мит за силување.
Како и во повеќето други форми и случаи на сексуално насилство, прашањето за согласност на жртвата е централно прашање. Сепак, ова често го игнорира социјалниот отпор за прифаќање на можноста дека жената во врска, која вклучува сексуални односи, може да одбие секс со партнерот. Покрај тоа, „согласноста за секс“ постигната со употреба на физичко насилство скоро секогаш ќе се толкува како „силување“, додека изнудувањето согласност со вербална и психолошка принуда за повеќето е сепак многу неприфатлива идеја и не се доживува како силување.
Силувањето во врска/на состанок е исто така тесно поврзано со употребата на разни дроги кои влијаат на губење на свеста, меморијата, отпорот и ова дополнително го намалува бројот на пријави. Покрај дрогата, за која се повеќе се зборуваше во изминатите 10 години, многу честа е употребата на алкохол, која има слични својства на различните дроги, и има социјална конотација што го оправдува сторителот и става поголема одговорност на жртва.
И покрај вообичаеното верување дека силувањето на состанок/во врска не е сериозно и тешко дело, повеќето експерти, како и истражувачи, се согласуваат дека оваа форма на сексуално насилство може да биде исто толку трауматична како и секоја друга форма, а можеби дури и повеќе, со оглед на тоа што секогаш вклучува чувство на предавство и целосно губење на довербата во блиска личност.
Групно силување се јавува кога група мажи учествуваат во силување. Обично е придружено со сериозни психолошки и физички последици врз жртвата, психолошката траума е поголема, се влошува со „набљудувачот“ на делото (често членовите на семејството на жртвата кои се принудени да гледаат), подолгите физички повреди се неизбежни и секогаш сериозни, и има зголемен ризик од сексуално преносливи болести. Од сите овие причини, групното силување се казнува построго во некои држави отколку силувањето извршено од една личност.
Групното силување вклучува двајца или повеќе напаѓачи, каде што честопати еден од нив е „водач“ и иницијатор. Со заедничко понижување и злоупотреба на жртвата, се зајакнуваат врските во нивната група и се докажува сопствената мажественост. Карактеристично е што и сторителите и жртвите на групно силување се претежно многу млади луѓе.
Голем дел од групните силувања спаѓаат во групата злосторства од омраза, односно злосторства извршени врз основа на омраза или предрасуди и врз основа на пол, религија, националност, раса, сексуална ориентација итн.
Бројни експерти бараат да ги идентификуваат мотивите на сторителите и да го класифицираат силувањето, а еден од најприфатливите мотивациони модели предлага четири главни форми:
- Силување за сексуално задоволство/награда. Бидејќи целта е сексуално задоволство, сторителот не користи повеќе сила отколку што е потребно за да ја постигне својата цел. Ова силување е карактеристично во споредба со другите видови на силување по тоа што е поимпулсивно од планираното.
- Силувањето од бес е дивјачки, физички напад активиран од чувство на омраза; сторителот е обично целосен странец. Силуваното лице обично има тешки телесни повреди и доживеало екстремни форми на понижување.
- Силувањето за моќ е мотивирано првенствено од желбата да се докаже моќ над некого.
- Садистичкото силување е внимателно испланирано, ритуализирано, со ропство и тортура.
Трговијата со луѓе е една од најпрофитабилните активности на организираниот криминал покрај трговијата со дрога и оружје. Сепак, за разлика од оружјето и дрогата, човечкото суштество може да се користи на различни начини.
Дополнителниот протокол на Конвенцијата на Обединетите нации против организиран меѓународен криминал за спречување, сузбивање и казнување на трговија со луѓе, особено жени и деца, ја дефинира трговијата со луѓе како:
регрутирање, транспортирање, преминување на граница, обезбедување засолниште или примање луѓе, под закана, принуда или друга форма на сила, киднапирање, измама, лукавство, злоупотреба на моќ или експлоатација на послаби лица, давање или примање пари или други бенефиции за да се добие до согласност на лицето кое контролира друго лице, за експлоатација.
Експлоатацијата вклучува употреба на лица во проституција или други форми на сексуална експлоатација, принудна работа или услуги, ропство, практики слични на ропство, трговија со органи. Според светската статистика, најголем број жртви на трговија со луѓе се жени и деца, кои најчесто се експлоатираат за сексуални цели.
Трговијата со луѓе не е нов феномен, но на почетокот на 90-тите години на минатиот век се здоби со поголем замав. Првично, трговијата со луѓе честопати се мешаше со илегална миграција, и иако нелегалните мигранти се изложени на ризик и можат да станат жртви на трговците со луѓе, двата феномени значително се разликуваат.
