„Адам и Ева биле Срби. Или Хрвати. Дефинитивно Албанци, Бугари или Бошњаци. Секаде преовладува верувањето дека овој, нивниот сопствен народ, е најстариот народ во јужна Европа“. Со овие реченици започнува текстот објавен минатиот викенд во весникот Neue Zürcher Zeitung am Sonntag. Напишан е од Аделхајд Волф од Сараево, а скратена верзија објави Deutsche Welle.
„Распространет е и ставот дека постои заеднички етнички идентитет, кој не се заснова само на култура, јазик и религија, туку и на биолошко потекло. Овој етно-или генетски национализам беше една од причините за крвавите 90-ти и граѓанските војна во републиките на поранешна Југославија.
Начинот на размислување беше: Прво бевме овде, вредиме повеќе од другите, сосема сме различни, затоа можеме да доминираме со другите и да ги истераме. Ова размислување е широко распространето и денес.
Српскиот новинар Ратко Дмитровиќ, кој подоцна стана министер за семејство и демографија, во 2018 година изјави дека Србите, Хрватите, Бошњаците и Црногорците се од исто потекло: сите тие се Срби. „Не е тешко да се признае вистината. Тоа не боли“, напиша тој на Twitter.
Според него, другите етнички групи се всушност Срби кои едноставно го издале своето „српство“.
Поранешниот хрватски министер за образование, доктор и генетичар, Драган Приморац, смета дека „повеќе од три четвртини од денешните Хрвати се потомци на старите Европејци кои живееле во последното ледено доба пред 20.000 години во областа на денешна Хрватска, Словенија и Босна и Херцеговина“.
Тие приказни се научна глупост, како што докажува новата студија од Харвард.
„Кога би дале ДНК на некоја личност и треба да ви кажам дали е Хрват или Србин, ќе беше исклучително тешко. Хрватите, Србите и другите се културни поими, но тие не ја одразуваат многу старата диференцијација. во нивната демографско-генетска историја“, вели археогенетичарот Инџиго Олалде, еден од авторите на студијата Генетска историја на Балканот од римската граница до миграцијата на Словените, која беше објавена во декември.
Во студијата, тие ги анализирале податоците од ДНК на 146 скелети на луѓе кои живееле во првиот милениум од нашата ера и биле ископани од 20 различни локации на Балканот - во Хрватска, Србија, Северна Македонија, Бугарија, Романија, Грција и Албанија.
Резултатите го откриваат следново: прво, генетскиот базен на сите овие индивидуи е сличен, и второ, тој е речиси идентичен со генетскиот фонд на денешните Југоисточни Европејци.
„Без оглед на современите национални граници, населението во нашата област на проучување е обликувано од слични процеси на миграција и промени“, вели Олалде. Ова сугерира дека важни демографски настани кои придонеле за формирање на денешните групи се случиле уште околу 1000 г.
Миграциските текови може да се следат и преку ДНК анализа. Помеѓу 250 и 550 година од нашата ера, луѓето од централна и северна Европа и Понтско-касписката степа пристигнале во југоисточна Европа. По завршувањето на римското владеење, односно помеѓу 6 и 10 век, од североисточна Европа дошле сè поголем број мигранти кои зборувале словенски.
Според студијата, нивната ДНК денес може да се најде кај 30 до 60 отсто од населението на Балканот. Овие мигранти не ги замениле луѓето кои живееле во регионот за време на бронзеното или железното време, туку се мешале со нив.
Генетскиот материјал на луѓето од железното и бронзеното време може да се најде кај околу 22 отсто од денешното население, а генетскиот материјал на предците од Западна Анадолија во околу 23 отсто, вели Олалде во интервју за NZZ am Sonntag.
Прашањето е дали студијата ќе го најде својот пат до свеста на пошироката јавност на Балканот. Затоа што овде некои „научници“ придонесуваат за националистичка и расистичка историографија. Во Хрватска тоа беа теориите на Фрањо Рачки. Тој тврдеше дека Хрватите пристигнале во „делумно празна куќа“ за време на преселбата, па затоа не се мешале и дека сегашното население директно потекнува од доселеници кои зборуваат словенски.
Флоријан Бибер, директор на Центарот за студии на Југоисточна Европа на Универзитетот во Грац, вели дека критичкото мислење за поделбата на етнички групи не е широко распространето.
„Постојат многу повеќе прочистени историски наративи кои ги игнорираат примесите и врските“, вели тој.
Радикалната десничарска политичарка од босанските Срби, Билјана Плавшиќ, поранешен потпретседател на Република Српска, во 1993 година изјави дека таа и другите српски националисти не биле во можност да преговараат со муслиманите од генетски причини.
„Тоа беше генетски деформиран материјал кој беше прифатен од исламот. И сега, се разбира, станува сè повеќе и повеќе концентриран со секоја наредна генерација. Станува полошо и полошо. Со векови, гените продолжија да се влошуваат", вели Плавшиќ, биолог по професија. Босанските Срби беа етнички и расно супериорни во однос на босанските муслимани, смета таа.
Археологот Марио Гаврановиќ од Австриската академија на науките предупредува на псевдонаучната теорија за потеклото што се користи за пропагандни цели и истакнува дека оваа расистичка идеологија се шири и денес.
На пример, српското здружение Порекло собира примероци од ДНК за да го следи „српското наследство“. Порекло тврди дека Србите секако не се мешани со „турска крв“. Црногорското здружение со исто име тврди дека Србите имаат сосема различни гени од Албанците.
Една од широко распространетите идеи е дека Србите, Хрватите и Бошњаците потекнуваат директно од Словените кои имигрирале од северо-источна Европа во една линија и без да се мешаат со другите.
Некои Албанци веруваат дека се директни потомци на Илирите, некои Грци веруваат дека потекнуваат од античките Грци. Зовриена мешавина од суеверие, расизам и надмоќ.
„Нема генетска основа за разликите меѓу етничките групи“, нагласува Нарис Појскиќ од Институтот за генетско инженерство и биотехнологија на Универзитетот во Сараево, мирен човек кој вели дека на крајот на 19 век, Австриецот Аугустин Вајсбах се обидел да се „измери обемот на главата“ за да се утврди дали има разлика помеѓу православните, католичките и муслиманските Бошњаци. Вајсбах не најде ниедна.
„Сите ние припаѓаме на ист генски базен. Отсекогаш длабоко во себе знаевме дека нема разлика“, вели Појскиќ. Десничарските идеолози кои сепак тврдат дека групите се биолошки различни ќе го игнорираат истражувањето на ДНК, вели тој.
