Војната во Украина бара огромна количина оружје, муниција и воен материјал.
„Од една страна, постои рововска војна, како во Првата светска војна. Од друга страна, се користат беспилотни летала и вештачка интелигенција“, вели Буркхард Шмит, кој е одговорен за безбедноста и одбраната во Алијансата за европска воздушна и вселенска авијација. Одбранбени индустрии (ASD) во Брисел. Значи, заедно со големата побарувачка за конвенционално оружје, постои и побарувачка за високотехнолошки производи.
Оваа голема побарувачка наидува на европската воена индустрија која со децении е во некаква кома и сега сакаат што поскоро да ја оживеат. Парите се всушност достапни, можеби сè уште не се доволни, но само за оваа година се издвоени прилично голема сума од 380 милијарди долари, гордо објави генералниот секретар на НАТО Јенс Столтенберг, пишува Deutsche Welle.
„Речиси 80 отсто од воените трошоци на Европската Унија во изминатите две години беа наменети за американските компании и Израел“, вели Шмит. „Поголемите буџети во последниве години главно немаа корист за европската индустрија за оружје“.
Полска ги нарача своите борбени возила од Јужна Кореја, каде што беа брзо достапни. Оние на кои денес им треба оружје или тенкови полесно ќе ги најдат во земји кои се навикнати да живеат со закани - како што се САД, Израел или Јужна Кореја.
Во мирна Европа беше поинаку. Не постои европска одбранбена политика, досега не се ни сметаше дека е потребна. Европската комисија не ни смее да купува оружје. Тјери Бретон е задолжен за одбраната, иако овој европски комесар се грижи и за дигитализацијата, внатрешниот пазар и услужната индустрија. Дури сега се разгледува именувањето на специјален европски комесар за одбрана.
Секогаш се работи за пари. Пример е т.н Мировниот фонд, посебен фонд започнат во 2021 година, од кој земјите надвор од ЕУ, т.н. трети земји. ЕУ собра пет милијарди евра, кои ќе може да ги искористи за безбедноста во Европа во следните неколку години. Така, на пример, земјите кои испорачуваат воен материјал за Украина ќе бидат обештетени.
Франција сака тоа да го поврзе со „клаузулата за купување на Европа“, односно обврската за купување оружје и воена опрема во Европа. Германија дебатира за износот на својот удел во Мировниот фонд и бара да се земат предвид нејзините билатерални придонеси за Украина.
Сето ова трае долго, а времето е важен фактор во војната. А Украина го нема. И покрај огромниот притисок, сето тоа трае предолго.
„Потребно е време да се промени менталитетот, ова се однесува и на институциите и на индустријата. Значи, постои контрадикција помеѓу она што се слуша и она што навистина се случува“, вели Шмит.
Услугите за набавки не се претвораат во добро етаблирани онлајн продавници преку ноќ, а на компаниите исто така им треба време. Новите погони, на пример, бараат дозволи, компаниите треба да вработуваат луѓе и да купуваат материјали, а за тоа пред сè им е потребна доверливост, велат од Здружението на индустријата за вооружување.
Воената индустрија има само еден клиент, а тоа е државата со нејзините институции, ако не нарачаат ништо не се произведува.
И покрај впечатливите говори на конференции и министерски состаноци, вооружувањето не е толку едноставно. Парите се оскудни и треба да размислите што вели гласачот и колку Американците се доверливи. Исто така, никој не знае колку долго ќе трае војната во Украина и колку оружје би било добра идеја да се нарача сега.
И без разлика на „ние“, во Европа има и големо „јас“.
Секоја земја има свои интереси, кои ги става на прво место. Источноевропејците, чие соседство води војна против Украина и кои имаат историски затегнати односи со Русија, сакаат што поскоро да ги наполнат своите магацини. Земјите на југ се пооддалечени од воените настани.
Секоја земја развива свои воени планови, поддржува свои компании. Германскиот министер за економија Роберт Хабек неодамна, на безбедносна конференција во Минхен, се пожали на „протекционизмот на одредени земји во однос на сопствената воена индустрија“. Високата побарувачка исто така ги зголемува цените.
Еден од ретките големи заеднички проекти е нарачката од еден милион гранати за Украина. Минатиот март (2023 година), министрите за одбрана на ЕУ се обврзаа да ја испорачаат оваа сума во рок од една година - на крајот на јануари, ЕУ мораше да признае дека оваа цел е значително пропуштена.
Наредбата се извршува, меѓу другото, преку EDA, Европската агенција за одбрана со седиште во Брисел. Досега е набавена нешто повеќе од половина од артилериската муниција, вели заменик директорот на EDA, Андре Денк.
„До крајот на оваа година целта е да достигнеме еден милион, така што заостануваме со распоредот. Сепак, ако реално ја погледнеме временската рамка, ни оди многу подобро од очекуваното.“
А сепак, за Андре Денко мисијата не е завршена.
„Мораме да продолжиме да инвестираме пари и да продолжиме со нарачките. Затоа што ако нарачам муниција денес, таа ќе може да биде испорачана дури за една година.
