Претстојат одлучувачки денови за малата Молдавија, а многу ќе зависи од ситуацијата на украинското бојно поле.
Најсиромашната земја во Европа, мала, тесна, немирна и заборавена, Молдавија минува низ вистинска голгота. Оваа земја е на крстопат. Растргнатa меѓу нејзините надежи, совест и амбиции. Одеднаш, Молдавија, слепото црево на Европа, стана геостратешки важна, дури и клучна. Се поставува прашањето каде ќе оди следно? Кон Русија или кон Европа. Оди по работ на пропаста.
На главниот плоштад во главниот град Кишињев, десетици илјади луѓе, според проценките на полицијата 75 илјади, побараа „европска Молдавија“ во мај, а претседателката Маја Санду го повика Брисел да го отвори преговарачкиот процес до крајот на оваа година. Пред околу една година, Украина и Молдавија добија статус на кандидати, а сега и двете земји не сакаат тоа да биде само формален, симболичен гест, туку да се конкретизираат работите, бидејќи сериозно го сфатија.
Молдавија е на крстопат. Според последните истражувања на јавното мислење, околу 55% од Молдавците го поддржуваат членството во ЕУ, но околу 25% од нив се за „поблиски врски со Русија“. Во исто време, пишува Politico, 25% од жителите го сметаат Владимир Путин за одговорен за војната во Украина, но 18% го вперуваат прстот во САД. Исто така, Путин и Володимир Зеленскиј се речиси подеднакво најпопуларни странски државници!
Токму затоа Молдавија дојде до „сега или никогаш“. И двете опции се брзаат. Молдавија е речиси целосно зависна од Русија за енергија, но Маја Санду отворено изјави во интервју за Politico дека „нема да ја поддржи руската агресија против Украина во замена за поевтин руски гас“. Сепак, Молдавија има една од највисоките стапки на инфлација во Европа - околу 29%, а нивниот БДП падна за 5,9%! Затоа Санду очекува поконкретна помош од ЕУ.
Да потсетиме, во февруари протече разузнавачки извештај во кој се наведува дека Москва се обидува да ја дестабилизира Молдавија, а доколку е потребно да ја собори, дури и насилно (се споменуваше можен државен удар), проевропската влада и претседателката и да ја претвори Молдавија во нова Белорусија или, како што аналитичарот на Атлантскиот совет Арнолд Дупуј од Вашингтон вели во Politico: „Кремљ се обидува да создаде Јужен Калининград од Молдавија“ (Калининград е руска енклава на Балтикот, формирана околу поранешниот германски град Кенигсберг, кој го доби како воен плен по Втората светска војна). Неодамна, еден од првите јастреби на Путин, министерот за надворешни работи Сергеј Лавров, ја нарече Молдавија легитимна цел на Русија, односно отворено им порача: „Вие сте новата Украина!“.
Молдавија се наоѓа меѓу Украина и Романија, моментално е една од главните земји на НАТО на нејзиното југоисточно крило, а на нејзина територија ја има проруската парадржава Приднестровје, позната и како Транснистрија, каде под „маската“ на мировните сили се стационирани околу 1.500 руски војници. Тука се наоѓа и еден од најголемите воени магацини со околу 20.000 тони муниција од различен калибар.
Властите во Приднестровје сакаат припојување кон Русија и чекаат „ослободители“ во Одеса, а се претпоставув дека овие руски сили, како и вооружените сили на Приднестровје (спроведена мобилизација), би можеле да учествуваат во нападот на Одеса, доколку тоа се случи, како што ги замислуваа руските воени стратези при планирањето на руската инвазија на Украина. Непосредно пред објавувањето на руската офанзива на Донбас, генерал Рустам Минекајев, тогашен командант на Централниот воен округ, отворено изјави дека „контролата над југот на Украина е важна поради копнената врска со Приднестровје“. Тој, исто така, истакна дека во Молдавија има „примери за загрозување на руското и рускојазичното население“, што предизвика особена загриженост бидејќи, меѓу другото, таквите „закани за загрозување на Русите“ беа причината и реториката што се користат како „оправдување“ за агресија против Украина. Ова се некои од главните точки на расправа на патот на Молдавија кон Европа. Сепак, Маја Санду покажа дека е сериозна со најавата за постепено излегување од „Рускиот Комонвелт“ – Заедницата на независни држави. Санду рече дека Молдавија се повлекува од многу договори на ЗНД. Една од многу важните одлуки за идентификација и потврда на новата агенда е прогласувањето на романскиот за главен државен јазик.
Во четврток, на 1 јуни, во Молдавија се одржа самит на Европската политичка заедница. Во винарската визба Кастел Мими имаше голема вербална поддршка за Украина, се зборуваше и за проширување на Европската Унија, но немаше решенија. Неискористен остана базенот во градината на луксузната винарија Кастел Мими среде зелените ридови и топлиот четврток. 47-те шефови на држави или влади кои пристигнаа од Европа немаа време за пливање, но беше опуштено под чадори, со разговор и ладна пијачка. Границата со Украина од таму е оддалечена само 20 километри.
Главната порака од самитот во Молдавија: Европа стои до нападната Украина колку што е потребно. Во Молдавија дојдоа лидерите на сите европски земји, освен Русија и Белорусија, кои, логично, не беа поканети. Володимир Зеленскиј за време на самитот истакна: „Поради руската агресија врз Украина и можната агресија врз другите делови на Европа, безбедносните гаранции се многу важни, не само за Украина, туку и за нашите соседи како Молдавија“.
Претседателката на Молдавија, Маја Санду, експресно му се заблагодари на својот колега Зеленскиј што ја бранел не само својата земја, туку и нејзината, но и цела Европа. Владата во Кишињев стравува дека Молдавија би можела да биде следната земја по Украина на листата на Путин. „Денес Украина ја чува Молдавија. Ние сме многу, многу благодарни за тоа“, рече на самитот Маја Санду, која управува со поделената земја со многу проблеми.
Релативно сиромашна, без армија вредна за спомнување и уставно воено неутрална, Молдавија би била прилично беспомошна во случај на напад. „Мнозинството во Молдавија, 50 до 60% од луѓето, го поддржуваат процесот на европска интеграција“, изјави за DW Михаи Моџилдеа од Институтот за европска политика и реформи во Кишињев. Значи, претстојат одлучувачки денови пред Молдавија, а многу ќе зависи од ситуацијата на украинското бојно поле.
