Русија нема веднаш да бара клиентите да плаќаат за нејзиниот извоз на гас и нафта во рубли, соопшти Кремљ вчерса, два дена пред датумот за кој претходно тврдеше дека ќе прифаќа плаќања само во руската национална валута за нафта и гас, 1април.
Најавена е постепена транзиција кон плаќања во рубли и проширување на производите за кои ќе бидат потребни плаќања во рубли.
Одлуката е донесена откако рускиот претседател Владимир Путин минатата недела издаде наредба рускиот гас, кој покрива 45 отсто од потребите на ЕУ, наместо во долари или евра, да се плаќа во рубли. Наредбата беше испратена до владата, Централната банка на Русија и државната компанија Газпром, а предлозите за промена требаше да бидат претставени до денеска, четврток, 31 март 2022 година.
Претседателот на руската Дума, Вјачеслав Володин, рече дека ЕУ ќе мора да плати во рубли доколку сака руски гас и дека извозот на нафта, житарки, метали, ѓубрива, јаглен и дрва ќе се наплатува на ист начин. Но, очигледно таа одлука е одложена.
„Како што веќе споменавме, плаќањата и испораката се долг процес... Ова не значи дека утрешната испорака треба да се плати (во рубли). Од технолошка гледна точка, ова е подолг процес“, рече тој.
Според извори на германски Tagesspiegel, од кругови блиски до владата, германскиот канцелар Олаф Шолц во телефонски разговор со Путин се согласил дека плаќањата за гас ќе продолжат да се вршат во долари и евра, како и досега. Тоа значи дека повлекувањето на барањето на Русија за плаќање во рубли не само што е привремено одложено, туку и трајно.
Ова е очигледно ублажување на реториката и експлицитен став дека плаќањата во рубли ќе започнат точно на 1.4.2022 година. Претходно во неколку наврати отворено беше кажано дека нема да се откаже од плаќањето на гасот и нафтата во рубли, а портпаролот на Кремљ одговарајќи на новинарски прашања рече дека Русија „очигледно нема да испорачува гас бесплатно“, со што покажа цврст став.
Доколку се точни информациите за телефонскиот разговор меѓу Шолц и Путин, тоа значи дека Русија убедливо се откажала од инсистирањето да се плаќаат гасот и нафтата во рубли, наместо во евра и долари како досега.
ЕУ и другите „непријателски земји“, како што ги нарекува Русија, цврсто го отфрлија барањето на Русија, и покрај големата зависност на ЕУ од увозот од Русија. Околу 40% од гасот на ЕУ се увезува од Русија, а од него зависи особено Германија, која сакаше евтин руски гас да обезбеди извори на енергија за својата огромна индустрија. Енергетската зависност на ЕУ од Русија се зголемува со години, а изградени се и бројни цевководи и цевководи за да се олесни транзитот на овие енергетски извори од Русија.
Но, Русија е подеднакво зависна од ЕУ. Во 2021 година извезла 36% од природниот гас што го произведувал, од кои 84% по цевковод, а остатокот бил испорачан како течен природен гас (LNG). Најголем дел од него отиде во Европа, со речиси 75% од вкупниот руски извоз на природен гас. Освен земјите од ЕУ, на листата на „непријателски земји“ на Русија се и сите други европски земји, со исклучок на Србија, БиХ, Молдавија и Белорусија.
Од 10,1 милиони барели дневно сирова нафта произведени од Русија во 2021 година, таа извезла повеќе од 45% или 4,7 милиони барели дневно. Поголемиот дел од извозот на сирова нафта на Русија исто така отиде во ЕУ.
Русија е исто толку зависна од ЕУ колку што е и ЕУ од неа. Уште повеќе, бидејќи ЕУ може да го замени увозот на енергија од Русија со други извори во подолг временски период. Покрај гасот од САД, кој во Европа пристигнува со поморски LNG, потенцијално може да се купи гас и во Северна Африка. И, се разбира, употребата на гас за електрична енергија и индустрија може постепено да се намалува, заменувајќи ја со други извори, како што се нуклеарната енергија и обновливите извори.
Може да се бараат алтернативни пазари, како што се Кина и Индија, но нема доволно близок капацитет за транспорт на гасот толку брзо и ефикасно како што може да се транспортира во Европа. Помеѓу Европа и Русија постои цела мрежа на нафтоводи и гасоводи кои би требало да бидат изградени во случај Русија да сака да го пренесе целиот извоз од Европа во Азија.
Растојанието на кое треба да се градат овие цевководи и нафтоводи се далеку поголеми од растојанијата до ЕУ и остатокот од Европа. Некои веќе постојат, или се планира да се изградат, но ќе помине уште една година пред да се изгради доволно капацитет за Азија теоретски да ја замени Европа во извозот на руски гас и нафта.
Факт е дека на краток и на среден рок Русија и ЕУ се осудени една на друга. ЕУ не може толку брзо да го замени увозот на енергија од Русија, а Русија не може толку брзо да најде други пазари за нив. ЕУ не може доволно брзо да најде алтернативни добавувачи, а Русија не може да најде алтернативни купувачи.
Ако Русија ги прекине испораките затоа што ЕУ одби да плати во рубли, тоа би довело до меѓусебно економско уништување. Русија е свесна за тоа, но и ЕУ. Ситуацијата беше релативно едноставна: некој мораше да попушти и да го открие својот блеф. Очигледно Русија прва „попушти“.
До војната во Украина ситуацијата беше стабилна за двете страни. ЕУ купуваше големи количества руски гас за потребите на својата индустрија и население и плаќаше во евра и долари, кои ги имаше во изобилство во ЕУ, бидејќи ЕУ тргуваше многу со САД.
Со воведувањето на санкциите, особено замрзнувањето на девизните резерви, Централната банка на Русија, ЕУ и САД и објавуваат економска војна на Русија. Прекинот на економските врски, исфрлањето од системот SWIFT, забраната за водење бизнис со руски банки и слично, наеднаш извршија голем притисок врз руската рубља и таа брзо ја губи својата вредност.
Но, извозот на нафта и гас, главниот извор на евра и долари на Русија и единствениот начин на кој таа може да ја одржи рубљата стабилна, не престана. Кога стана јасно дека ЕУ нема да оди толку далеку што да го запре увозот на гас и нафта од Русија, рубљата почна да закрепнува.
Барањето на Путин дека ЕУ мора директно да го плати гасот во рубљи, наместо да продава 80% од приходите од евра и долари за рубља, наместо да им помага на руските извозници да го вратат курсот на рубљата. Технички, ова веќе е решено со барањето на руската држава до извозниците да ги претворат еврата и доларите од извозот во рубли, но принудувањето на ЕУ да плаќа во рубли би испратило силна политичка порака која би ја зајакнала рубљата.
Со одбивањето да го стори тоа, ЕУ ризикува да го запре извозот на нафта и гас на Русија, од кој зависат економиите на нејзините земји-членки. Ако Русија инсистираше да плати во рубљи, а ЕУ одбиеше, гасот и нафтата едноставно не можеа да се платат. Не само што цените во Европа вртоглаво би пораснале, туку би се појавил и недостиг. Овој недостиг, освен што практично ќе го запре транспортот во Европа, ќе го загрози и доволното производство на електрична енергија и производството на вештачки ѓубрива.
Ако никој не попушти, тоа би значело меѓусебно уништување. Русија би останала без поголемиот дел од економијата, а повеќето економии во ЕУ нема да можат да работат. Досега Русија прва попушти, оценувајќи дека на ЕУ ќе и биде полесно да најде нови добавувачи на нафта и гас отколку да најде нови купувачи.
Се разбира, ова не ја постигна победата каква што ќе беше доколку ЕУ прифатеше да плати во рубљи, но нема крај на продажбата на нафта и гас на главниот купувач, ЕУ. Ова ја избегна катастрофата. ЕУ, пак, покажа поголема решителност, или инает и победи во играта на кукавичлук. Засега.
