Пишува: Марио Галиќ за Index.hr
Веста дека Лукашенко би можел да ја врати платеничката група Вагнер од Белорусија во Русија не е изненадување. На секој кој следел што се случува со Вагнер од неуспешниот обид за вооружен бунт на 23 и 24 јуни годинава, долго време му е јасно дека оваа приватна паравојска ќе заврши со затворање.
Прашањето беше само дали белорускиот диктатор Александар Лукашенко сака да ја направи својата преторијанска гарда од посмртните останки на Вагнер. Излегува дека не сака затоа што не може да биде сигурен во нивната лојалност и поради тоа не сака повторно да ги вооружува или да им плати. А платеничката војска не може да опстане без постојан проток на пари.
Договорот за испраќање на Вагнер во Белорусија беше постигнат два дена по завршувањето на бунтот, во време кога Путин не можеше да биде сигурен кој му е лојален, а кој е на страната на Пригожин. Неколку дена претходно, Вагнер без отпор го освоил Ростов на Дон, иако Путин лично наредил да се брани градот. На Путин му беа потребни мир и стабилност за да спроведе истраги и чистка во военото раководство. Во тие моменти испраќањето на Вагнер во Белорусија изгледаше како многу разумна одлука.
Ниту на Лукашенко не му пречеше, всушност. Тој се обидуваше да го претстави сето тоа како негов голем успех постигнат со неговиот огромен подарок за преговори. Тој се надеваше дека ќе го обврзе Путин со оваа услуга, кој потоа ќе изврши помал притисок врз него да ја вклучи белоруската армија директно во украинската војна. Наскоро стана јасно дека Лукашенко навистина не размислил.
На припадниците на Вагнер им беа дадени три опции. Или одете во Белорусија или потпишете договори со една од приватните паравоени групи надгледувани од руското Министерство за одбрана или вратете се на цивилниот живот. Иако Евгениј Пригожин тврдеше дека сите негови борци ќе одат со него во Белорусија, тоа се покажа како целосно лажно. Според последните податоци, помалку од пет илјади Вагнеровци заминале во Белорусија. Што се случи со останатите дваесет илјади не е сосема јасно.
Кремљ забрани спомнување на Вагнер во сите форми на медиуми, вклучително и блогови. Кој ќе го прекрши ова може да се најде во затвор долги години. Поради ова, јасно е и дека некогаш вечно присутниот Пригожин исчезна од очите на јавноста. Тој последен пат ѝ се обрати на руската јавност на 30 јуни во порака дека сите членови на Вагнер кои немаат потпишано договори со руското Министерство за одбрана ќе дојдат во Белорусија најдоцна до 5 август. Од ова може да се заклучи дека дури 20.000 поранешни Вагнеровци решиле да ја сменат страната.
Во меѓувреме, Лукашенко исто така сфати дека се истрчал со пружањето гостопримство на Вагнер. Извесен период ја користеше групата за да им се заканува на Полска и Литванија, но потоа сфати дека Вагнер ќе му биде само товар, а згора на тоа беше склон кон бунт, па очигледно решил да се ослободи од него враќајќи му ја на Путин.
Големото прашање е дали Лукашенко уште од почетокот верувал дека ќе ја искористи Вагнер или тоа е само привремено решение додека Путин не ја консолидира разнишаната влада, бидејќи наместо да ги смести Вагнеровците во полупразни и празни касарни, што белоруската армија има многу, Лукашенко ги смести во шатори.
Прифатливо решение за лето, но сосема неприфатливо за студената белоруска есен и долгата ледена зима. Со нивното сместување во шатори, Лукашенко уште на почетокот јасно стави до знаење дека тоа е привремено решение, но се очекуваше потоа да ги премести во набрзина реновирани бараки. Тоа веројатно нема да се случи. Бидејќи долгата и студена белоруска зима не може да се преживее во шатори, на Вагнеровците им било кажано да се снаоѓаат сами.
Друго прашање е повторното вооружување на Вагнер. Пред да ја напуштат Русија, Вагнеровците морале да го предадат целото оружје на руската војска. За Вагнер да стане дури и оддалеку способна вооружена сила, Лукашенко ќе мора да ги вооружи со тешко оружје. Пред сè, борбени возила и артилерија. Ниту сателитските снимки ниту извештаите од Белорусија не укажуваат на испораки на тешко оружје. Нивниот камп во Цел е полн со автомобили, автобуси и камиони кои ги донеле од Русија и тоа е сè. Тие досега немаат добиено ниту едно парче тешко оружје од белоруската армија.
Ова води до третото и убедливо најважно прашање – финансирањето. Во текот на 2022 година, руската држава плати повеќе од две милијарди долари за одржување на Вагнер. За возврат, Вагнер го уништил и го освоил Бахмут. Ако вака руската армија ги наплатуваше своите „услуги“, би го потрошила целиот руски државен буџет.
Од јуни до денеска Вагнер остана без сите договори. Без договор остана и компанијата на Пригожин, Concord, која ја хранеше руската армија, па дополнително финансирање на Вагнер требаше да го обезбеди Лукашенко, но тој наводно очекувал дека исплатата на Вагнер ќе ја обезбеди Москва. Кога сфатил дека нема, сфатил дека Вагнерците без пари многу брзо можат да станат огромен проблем.
Дотолку повеќе што Вагнер остана без огромното мнозинство на договори со странски влади. До обидот за вооружен бунт, Вагнер имала поддршка од руското Министерство за надворешни работи и Министерството за одбрана во неговите активности надвор од Русија. Притоа, Министерството за надворешни работи се занимаваше со дипломатски прашања, додека Министерството за одбрана обезбедуваше логистика. И тоа функционираше многу добро бидејќи владетелите кои ја ангажираа Вагнер да им помогне да останат на власт знаеја дека тој има директна поддршка од Москва.
И сега на тоа му дојде крајот. Пригожин навистина се појави на руско-африканскиот самит во Санкт Петербург на 27 и 28 јули, но таму имаше непријатно изненадување. Сите вработени во руското Министерство за надворешни работи упорно избегнуваа да го спомнуваат Вагнер во разговорите со странските делегации. Од друга страна, вработените во Министерството за одбрана со задоволство ја спомнаа Вагнер, нагласувајќи дека групата повеќе ја нема поддршката од Кремљ и, следствено, ниту од Москва.
Рускиот министер за одбрана Сергеј Шојгу беше особено активен во ова, нудејќи им на африканските владетели да ја заменат Вагнер со други приватни армии под директен надзор на неговото министерство.
Очигледно, тој беше многу успешен во тоа, бидејќи на 28 јули самиот Путин објави дека потпишал договори за воена соработка со повеќе од 40 африкански земји. Путин напомена дека сите договори предвидуваат испорака на оружје и воена опрема. Сосема е извесно дека оружјето ќе биде придружувано од инструктори и советници. Очигледно од приватни фирми кои вработуваат поранешни војници.
Сепак, меѓу нив повеќе нема да биде и Вагнер.
