Транспортот игра клучна улога за општеството и економијата, а во исто време е еден од најголемите загадувачи на воздухот како резултат на зголемената емисија на штетни гасови. Едно од средствата со кои ова може да се олесни е достапно за секого – велосипед.
Во периодот 2019 и 2020 година, според студијата објавена пред неколку дена, Славонски Брод бил меѓу трите најзагадени европски градови, Загреб исто така има слаб квалитет на воздухот, додека состојбата во Риека е умерено добра.
Намалувањето на штетните ефекти од транспортот е важна цел на ЕУ, која сака да стане климатско неутрално подрачје до 2050 година. Иако во последната деценија има значително подобрување на квалитетот на воздухот на континентот, последната годишна проценка на Европската агенција за животна средина (ЕЕА) покажа дека изложеноста на загадување предизвикала 417.000 случаи на предвремена смрт во 2018 година во Европа.
Зелената мобилност е една од најважните детерминанти на стратегијата на ЕК за транзиција кон трансопирт со ниско ниво на јаглерод и возила без емисии на штетни гасови.
Велосипедите повеќе не собираат прашина
Четирите најголеми хрватски градови се вртат во таа насока. Загреб од 2013 година, а Сплит, Риека и Осиек малку подоцна. Системот на јавни велосипеди во главниот град на Хрватска е имплементиран на 25 локации со околу 150 велосипеди и повеќе од 25 илјади корисници се регистрирани дeка возат велосипеди.
Кога беше прогласена блокирањето во пандемијата, велосипедите и другите „чисти возила“ беа извлечени од оставата и подрумот, и тоа стана главно превозно средство, вели Анте Густин, ко-сопственик на системот за јавни велосипеди „NextBike“ во 20 хрватски градови и низ целиот регион.
„Луѓето се свртеа кон поздрав начин на живот, велосипедизам рекреативно. Се повеќе и повеќе наши корисници на работа или училиште користат велосипед затоа што автомобилот стана втор најголем семеен трошок веднаш по потребите на домаќинството. Особено поради недостасувањето на паркинг места низ цела Хрватска”, изјави Густин за HINA.
Недостатокот на велосипедски патеки и потребната инфраструктура беа причините што приказната за јавниот велосипедски систем започна со доза на скептицизам.
„Сепак, велосипедските патеки не придонесоа луѓето да користат велосипеди, тие ги користат на патишта и други области. Важно е да се нагласи дека велосипедистот е рамноправен учесник во сообраќајот како автомобил и други возила за да може да се движи по десната страна на патот. Малкумина го знаат тоа”.
Осум кругови околу Земјата
Како дел од истиот систем во Сплит, 170 електрични велосипеди и уште 110 класични велосипеди се достапни на 51 локација.
„Сплит направи огромни чекори за две години“, рече Густин, додавајќи дека Марко Бартулиќ, директор на „Сплит паркинг“, компанија која работи со проект за јавен систем за велосипеди во Сплит и управува со системот заедно со NextBike, ги зајакна новите навики на жителите на Сплит .
„Кога го започнавме овој проект во јули 2019 година, во Сплит беа ослободени првите осум станици со контингент од 20 електрични и 30 класични јавни велосипеди. До денес, бројот се зголеми, а интересот на граѓаните најдобро го потврдува фактот дека се малку повеќе една година по почетокот на работата, возеле дури осум кругови низ светот со велосипеди и поминале над нив 22.000 часа“, тврди Бартулиќ.
Вториот по големина град во Хрватска во мај годинава доби прирачник наречен „Велосипедски бонтон“ во кој можете да најдете правила, закони и препораки важни за возењето велосипед, напишани во соработка со полицијата, синдикатот на велосипедисти и градските власти.
Петнаесет минути со автомобил за 10 куни
Системот на јавни велосипеди наскоро треба да заживее во Осиек, до есен, каде веќе е имплементиран системот на електрични скутери и автомобили, изјави Среќко Кукиќ, советник на Административниот оддел за програми на Европската унија во градот Осиек.
„Жителите на Осиек многу добро користат скутери. Само првиот ден по пуштањето во употреба на системот, имаше над 600 возења. Дополнителни количини на скутери се повлекоа од Риека, каде не ги прифаќаа скутерите најдобро, па вкупно околу 300 скутери се достапни во Осиек “.
Градската администрација исто така планира да создаде систем со кој граѓаните ќе можат да избираат помеѓу скутери, велосипеди или електрични автомобили. Автомобилската „флота“ од десетина возила, купена пред три години, е финансирана од европски фондови.
„Исто така, планираме да го зголемиме бројот на автомобили“, додаде Кукиќ. Употребата на автомобилот е ограничена на најмногу три часа, а плаќањето е преку картичка. За 15 минути возење електричен автомобил потребно е да одвоите 10 куни.
Велосипед загадува 13 пати помалку од автомобилот
Одржливата мобилност се негува и во Риека, каде во март 2020 година беше пуштен во употреба системот за јавни електрични велосипеди RiCiklet, во рамките на кој се достапни 28 е-велосипеди лоцирани на четири локации – два во центарот и два на периферијата на градот.
„Е-велосипедот во моментов може да се користи во административните граници на градот Риека, а намерата е да се воспостави сеопфатен систем што би ги вклучил постојните и планираните јавни велосипедски системи развиени од градовите и општините во агломерацијата во Риека“, се вели во Градска администрација во Риека. Тие најавуваат и проширување на инфраструктурата за велосипедизам.
Најмногубројниот систем на јавни велосипеди меѓу 260 градови во светот што вклучува „NextBike“ има шпански Билбао со достапни дури 700 електрични велосипеди на 41 станица со просечно околу 6 илјади наеми на ден. Следат германските градови Фрајбург и Карлсруе со 530, односно 330 електрични велосипеди.
Ефикасноста на велосипедите во намалувањето на стакленичките гасови најдобро се гледа од фактот дека еден автомобил напојуван од фосилни горива испушта 271 грам јаглерод диоксид на километар, додека електричен велосипед ја загадува околината со само 21 грам штетен гас.
