По речиси три месеци големи протести за смртта на младата Иранка Махса Амини, во рацете на озлогласената „морална полиција“, и откако иранската полиција, војска и паравоени сили убија стотици други и уапсија илјадници демонстранти, за време на викендот одекна веста за големо попуштање на исламистичкиот режим.
За потсетување, медиумите ширум светот ја пренесоа изјавата на главниот ирански обвинител Мохамад Џафар Монтазери дека моралната полиција е „укината“ и дека „и парламентот и судството работат“ на прашањето за можни реформи на спорниот закон за задолжително покривање на главата на жените на јавни места.
Врз основа на ова, тие заклучија дека жените од Иран, заедно со нивните машки сојузници, постигнале историска победа над исламските ајатоласи кои владеат со земјата повеќе од 40 години.
Имено, главната задача на иранската морална полиција е да патролира по улиците и другите јавни места и да проверува дали жените носат традиционална и исламска или по шеријат пропишана шамија наречена хиџаб. Оние кои се фатени како не носат шамија или не ја носат „правилно“ се малтретирани или апсени.
22-годишната Махса Амини беше уапсена токму затоа што не ја носела „правилно“ шамијата кога дошла во Техеран на 13 септември. Според сведочењето на семејството, моралната полиција ја тепала и мачела, по што паднала во кома и починала на 16 септември.
Меѓутоа, набрзо почнаа да се појавуваат сомнежи дека изјавата на иранскиот обвинител навистина значи дека моралната полиција е укината. Најпрво тој самиот нагласи дека „моралната полиција нема никаква врска со судството“, односно не е во надлежност на Министерството за правда.
„Моралната полиција нема никаква врска со судството. Истиот извор што го создаде во минатото, беше укинат од истиот извор. Се разбира, судскиот систем ќе продолжи да го надгледува однесувањето низ општеството“, се вели во целосната изјава на Монтазери на конференција во градот Ком, јави иранската новинска агенција ISNA.
Неговиот коментар беше опишан и од персиското издание на BBC како „нетранспарентен и нејасен“. Дополнително, неговата изјава за евентуалната реформа на законот добива поинакво, практично спротивно значење кога се чита во целина.
„Знаеме дека чувствувате вознемиреност кога ќе видите (жени) без хиџаб во градовите, дали мислите дека функционерите молчат за тоа? Како некој што се занимава со оваа проблематика, велам дека и парламентот и судството работат. На пример, токму вчера имавме средба со Комисијата за култура на Собранието, а резултатите ќе ги видите во текот на наредната недела или две“, го објави CNN коментарот на Монтазери.
Иранската државна телевизија на арапски јазик Al-Alam истакна дека и покрај толкувањето на западните медиуми за „повлекувањето на Исламската Република од својата позиција за хиџабот и верскиот морал поради протестите“, всушност „ниту еден официјален претставник на Исламската Република Иран не рече дека патролата за насочување е укината.“
Патролата за насочување, или Гашт-е-Ершад на персиски, е официјалното име за моралната полиција.
Како што пренесува Deutsche Welle, локален ирански медиум дури пренесува дека Монтазери всушност изјавил дека Министерството за правда „не планира да ја укине (моралната полиција) и нема да преземе чекор во таа насока.“
Исто така, можно е Монтазери да мислел на „укинување“ или суспендирање на полицијата за морал во Техеран, бидејќи иранскиот реформистички весник Ham-Mihan пишува дека моралната полиција всушност го зголемила своето присуство во другите градови неодамна.
Очекувано, најсомнителни од оваа објава се иранските активисти, неистомисленици и независни новинари во земјата и странство, а некои од нив ја нарекоа мамка на режимот на која паднаа западните медиуми.
Така, Нахаџат Тижош, ирански новинар и продуцент за канадската CBC, предупреди во осврт на Twitter дека Монтазери „не прецизираше кој наводно ја распуштил моралната полиција (и кога и како)“, туку „вети дека ќе продолжи да ги спроведува законите на исламскиот шеријат во земјата“.
„Толку е неверојатно колку медиуми излегоа со заклучок дека ‘Иран ја укинува моралната полиција’ врз основа на замрсен цитат од официјален службеник. Во реалноста, моралната полиција е неактивна од почетокот на протестите, но нема важни вести за нејзината иднина“, предупредува иранско-американскиот дописник на Independent Борзу Дарагахи.
Иранско-американската авторка и активистка за правата на жените Масих Алинеџад ги повика западните медиуми дека „паднале на дезинформациите на иранскиот режим“ и нагласи дека иранските демонстранти не само што сакаат укинување на моралната полиција, туку и „крај на овој режим“.
Младиот ирански историчар Араш Азизи, исто така, истакна дека иранските медиуми брзо ја демантираа веста за укинувањето на моралната полиција, но додаде дека постојат одредени индикации „дека некои во режимот дебатираат дали да се олабават, променат, препакуваат законите за хиџаб или да се направи нешто во врска со нив, иако е малку веројатно дека (врховниот лидер на Иран, ајатолахот Али) Хамнеи ќе признае нешто по ова прашање“.
Тој, исто така, го цитираше Џалал Рашиди Кочи, конзервативен ирански пратеник и член на парламентарната комисија за внатрешни работи: „Слушнав дека Патролата за насочување (моралната полиција) нема да има место во новиот план што го подготвува Врховниот совет на културната револуција.“
Според тоа, ова е уште еден показател дека моралната полиција сè уште може да биде укината. Сепак, посочува Азизи, моралната полиција е „практика што може да се запре, но полицијата и судството сепак можат да користат многу други начини за кривично гонење на оние кои не носат хиџаб“. Во меѓувреме, Иранците организираа голем тридневен штрајк кој започна во понеделникот.
„Ако не ги отстранат сите законски ограничувања за женската облека и законите што го контролираат приватниот живот на граѓаните, ова е само ПР потег“, заклучи за AFP иранско-американската активистка за човекови права Роја Боруманд, додавајќи дека „ништо не спречува други агенции за извршување на законите“ да спроведуваат „дискриминаторски закони“.
Значи, најавата за укинување на неславната морална полиција е во најмала рака под знак прашалник. Но, во исто време, подеднакво е сомнително дали иранскиот режим веќе може да ги принудува жените да се покриваат во јавност, бидејќи тие му пркосат на овој закон како никогаш досега во историјата на Исламската Република - и на протести, и надвор од нив.
Затоа, исто така е можно прогонот на непокриените Иранки едноставно да умре без посебен декрет или законска реформа. Во спротивно, иранскиот режим ќе мора да го ескалира насилството и прогонот на младите луѓе кои повеќе не сакаат да го почитуваат.
Според иранската организација за човекови права HRANA, повеќе од 18.000 демонстранти се уапсени од почетокот на протестите, а повеќе од 470 се убиени, иако Техеран вели дека бројот е значително помал на околу 200. Некои од уапсените демонстранти веќе се осудени на смрт, вклучително и петтемина кои вчера беа осудени за наводно убиство на член на режимската милиција Басиџ, како што соопшти Министерството за правда на Иран.
