Најпознатиот пример за децимација се случил по Спартаковото востание, кога голем број римски војници побегнале од бојното поле.
Се разденило во еден од логорите кои римските легии ги подигнале долж реката Мајна во Германија. Под црните облаци се собрале дезертери од битката која се водела против варварските племиња од границата на царството. Меѓу нив се наоѓал и Рутилиј, легионер кој им се молел на боговите да му ја водат раката во моментот кога центурионот му ја пружал вреќата со шарени камења. Заврнало токму во моментот кога командирот излегол од шаторот и се подготвувал да ја набљудува една од најтешките смртни казни на која еден римски војник можел да биде осуден.
Ред и дисциплина отсекогаш биле еден од главните столбови на римските легии. А многумина денес сметаат дека слепата послушност на нивните војници ја претставувала разликата која им гарантирала успех. Меѓутоа, некогаш се случувало честа на легионерите да биде доведена во прашање. Поради тоа бил смислен начин како да се казнат сите оние што се осудиле да дезертираат и да ги напуштат своите другари на бојното поле или оние кои се осудиле да ја доведат во прашање наредбата која им била дадена. Тој начин се вика децимација, или во превод на македонски - десеткување.
Не станува збор за вообичаена казна како јавното камшикување кога некој стражар ќе заспиел, а била пострашна и од missio ignominiosa која подразбирала губење на пензијата после 20 години служба во војска. Била сурова и нејзината примарна цел била да ги заплаши сите оние кои ќе помислат да го предадат Рим.
Изгледала вака: откако ќе се формирале кохортите, помеѓу групи од 10 дезертери била фрлана вреќа полна со бели и црни камења. Со жрепка било одлучувано кој човек од групата останатите мораат да го претепаат или да го каменуваат до смрт, додека оние посреќните биле казнувани така што добивале лоша храна и морале да спијат вон палисадите. Доколку некој од групата ќе одбиел да ја изврши наредбата за тепање или каменување до смрт на несреќниот другар, бил убиван на лице место. Потекнува од латинскиот збор decimatio што значи „остранување на десеттина“.
„Ако некој од кохортите побегнел од битка, тој (Октавијан Август, заб. на прев.) ги десеткувал, а преживеаните ги хранел со јачмен“, напишал Светониј.
Првите траги од употреба на ваков вид на казнување се наоѓаат во изворите кои известуваат за Самнатските војни од 294 година п.н.е., иако до денес најпознат пример на ваквата сурова пракса е случката од 73 година п.н.е. кога Марко Ликиниј Крас наредил на ваков начин да се казнат сите војници кои побегнале од бојното поле за време на битката со востаниците на Спартак.
Парадок е што овие видови на екстремни мерки предизвикувале анимозитет на војниците кон нивните команданти, што на крајот имало повеќе штета отколку корист. Вината секогаш била префрлувана на трупите, додека генералите во најголемиот дел од случаите се извлекувале за својата погрешна тактика. Поради тоа не е чудно што децимацијата престанала да се употребува веќе во времето на Галба, односно околу 68 година од новата ера.
А, што се случило со протагонистот од приказната која ја начнавме на почетокот? Кога му дошол неговиот ред да влече камен за да му се одреди судбината, Рутилиј погледнал во небото и уште еднаш промрморил молитва до боговите. Потоа со раката посегнал во вреќата и извлекол камен - со бела боја. На усните му се развлекол здив на олеснување. Успеал. Тоа не можел да го каже и војникот кој стоел на неговата лева страна бидејќи извлекол црн камен кој му ја запечатил судбината.
