Скандалот и последователната оставка на унгарскиот претседател што ја потресе унгарската политика ги разоткри ранливоста на премиерот Виктор Орбан и претставува голем тест за опозицијата додека земјата се подготвува за локалните и европските избори во јуни.
Унгарскиот премиер помина многу време патувајќи низ светот и градејќи си меѓународен бренд како конзервативна личност посветена на промовирање на традиционалните вредности. Но, домашните критичари на Орбан долго време тврдат дека дома неговата владејачка партија Фидес малку се грижи за идеологијата и дека има изградено владејачки систем дизајниран да збогати мал внатрешен круг.
Јазот меѓу реториката на владата и нејзиното однесување дојде до израз овој месец откако унгарскиот сајт за вести 444.hu објави дека конзервативната претседателка Каталин Новак помилувала човек осуден за помагање на педофил да прикрие случај на сексуална злоупотреба во дом за деца. Нешто повеќе од една недела по објавувањето на статијата, Новак – која изгради кариера негувајќи имиџ на конзервативна христијанска мајка фокусирана на семејните политики – поднесе оставка.
Со неа отиде Џудит Варга, водечката кандидатка на Фидес на изборите за Европскиот парламент, која ја одобри одлуката за помилување додека ја извршуваше функцијата министер за правда. Таа во саботата во објава на Facebook изјави дека ќе преземе политичка одговорност за одобрување на помилувањето и поднесе оставка од функцијата пратеник и носител на листата за Европскиот парламент.
Сепак, и покрај ненадејниот крај на политичките кариери на единствените двајца повидливи и надалеку познати политичари на Фидес, немаше вистинско објаснување за одлуката за помилување.
„Отсуството на какви било претходни значајни обиди за комуникација и брзината на оставките покажуваат дека владата сака да избегне какво било подлабоко разгледување на прашањето“, рече Зузана Вег, гостински соработник на тинк-тенкот German Marshall Fund, како што објави британски The Guardian.
Додавајќи масло на огнот, Петер Маѓар, поранешниот сопруг на Варга и лице тесно поврзано со властите, дополнително го зголеми хаосот со јавно обвинување на високи функционери во структурата на Фидес дека се кријат зад Новак и Варга додека работеле во режимот само за лично обогатување.
„Морав полека и конечно да сфатам дека сето ова е всушност само политички производ, оцрнување што служи само за две цели - да се прикрие функционирањето на фабриката за моќ и да се стекне огромно богатство“, напиша тој викендов.
Во интервјуто кое брзо стана сензација во Унгарија со повеќе од 800.000 прегледи на YouTube, Маѓар зборуваше за притисоците и заканите со кои наводно се соочувал од владини претставници. Тој, исто така, го нападна Антал Роган, моќниот министер кој ги контролира разузнавачките служби во земјата и се верува дека носи одлуки за содржината на вестите.
За оние во Унгарија кои упорно укажуваат на проблемот со одговорноста на владејачките структури и кои со години предупредуваат за последиците од коруптивните практики, одлуката на Маѓар да зборува отворено е исклучително значајна.
Инсајдерскиот извештај на Маѓар „ги потврди критиките упатени од унгарските граѓански организации, медиуми и институции на Европската Унија за тоа како корупцијата стана системска за време на премиерот Орбан, што доведе до екстремно збогатување на неговите блиски соработници“, рече Шандор Ледерер, директор на K-Monitor, невладина организација која се бори против корупцијата и промовира транспарентност во Унгарија.
Но, Орбан, кој е на власт повеќе од една деценија, сè уште има силна позиција. Со оглед на тоа дека унгарските медиуми се под контрола на власта, а опозицијата е поделена, не е јасно колку детали од овој скандал ќе стигнат до ушите на гласачката база на Орбан и дали случајот ќе влијае на нивните ставови. Истражувањето на агенцијата Medián во јануари покажа дека Фидес има поддршка од 32 отсто од гласачите, додека сите опозициски партии забележаа уништени едноцифрени бројки.
„Премиерот нема да се соочи со директни последици“, посочува Вег. Сепак, тој додава дека критиките и обвинувањата упатени од Маѓар „откриваат некои внатрешни линии на поделеност во Фидес, што укажува на постоење на група која е критична кон олигархиските и личните интереси водени од внатрешниот круг околу премиерот“.
Како што се приближуваат локалните и европските парламентарни избори, според Вег, ова е секако срамно за Фидес и веројатно ќе резултира со демонстрација на сила од внатрешниот круг.
Орбан беше во голема мера отсутен за време на кризата, оставајќи ги Новак и Варга да ја преземат вината. Висок унгарски функционер, кој зборуваше под услов да остане анонимен, го минимизира влијанието на политичките турбуленции - според него, Маѓар не е важен играч во оваа игра, пишува The Guardian.
„Мислам дека премиерот го изолираше проблемот и ја ограничи штетата што ја предизвика претседателот“, додава тој, но вели дека е сигурно дека Новак направил голема грешка. „Премиерот не знаел за тоа“, тврди функционерот.
За унгарските опозициски партии, кои во последните години се мачеа некако да се притиснат во администрацијата на Орбан, скандалот нуди ретка можност, но и доста предизвик. Еден опозициски политичар рече дека важните прашања вклучуваат дали навистина постои вистинска поделба во елитата на Фидес или дали тоа е само лична одмазда. Нејасно е и, посочува, дали ова прашање може да допре до апатичните или неопределените гласачи надвор од опозициската база.
„Главните табори на Фидес се доста силни, така што нашата работа е да обезбедиме пораката и импликациите да стигнат до неопределените и апатичните гласачи“, велат од опозицијата.
„Ако сегашната опозиција не може да ја искористи оваа можност, тогаш се доведува во прашање самата нејзина легитимност и причина да постои во оваа форма“, заклучува неименуваниот опозициски политичар.
