Од почетокот на руската агресија против Украина, во Европската Унија се водат дискусии за санкции насочени против режимот на Владимир Путин и неговата способност да води долга и скапа војна.
Во март, лидерите на Европската Унија се пофалија дека се обединети околу санкциите против Русија и покрај енергетската зависност на некои важни членки од рускиот гас, но во меѓувреме на сите им стана јасно дека ова единство исчезна.
Унгарскиот премиер Виктор Орбан е најголемиот критичар на санкциите против Русија, но тој во никој случај не е единствениот. Од друга страна, несомнено е дека некои санкции му го искомплицираа животот на Путин и неговата клика, но има и аргументи за оние кои тврдат дека санкциите најмногу ќе ги почувствуваат обичните Руси и дека тие нема да имаат влијание на курсот на војната во Украина.
Дури ни претседателот на Република Хрватска, Зоран Милановиќ, не го крие своето мислење дека Русија е непобедлива и дека за Хрватска е подобро да остане на страна отколку „да ја поколебаат оние кои се погласни од себе“ и дека санкциите „не функционираат и нема да и наштетат на Русија, но ни наштетија нас“.
За сето ова може и треба да се разговара, како и неодамнешните бројки објавени од Politico и Европската централна банка (ЕЦБ).
„Додека санкциите на Европската Унија го намалија извозот на високотехнолошки стоки во Русија, вредноста на увозот, особено енергијата и другите суровини, значително се зголеми, особено поради повисоките цени и закрепнувањето од пандемијата. Месечната вредност на увозот од Русија го достигна врвот во март и постојано се намалува, достигнувајќи ги нивоата пред кризата во октомври“, според Politico.
„Уште поалармантно, инвестициите на Европската Унија во Русија останаа многу повисоки отколку што можеа да сугерираат јавните објави. Додека компаниите повлекоа некои од нивните големи брендови од Русија, вкупните средства на компаниите од еврозоната во Русија се намалија за само 10 отсто помеѓу крајот на четвртиот квартал од 2021 година и крајот на вториот квартал од 2022 година“, посочува Politico.
Politico се повикува на податоците на Евростат до август годинава, кои покажуваат дека повеќето членки на ЕУ го зголемиле увозот од Русија. Германија 33 отсто, Полска 24 отсто, Италија 100 отсто, Франција 84 отсто, Холандија 51 отсто итн.
Откако Европската Унија воведе санкции против Русија, увозот од Русија се намали само во овие земји членки: Финска (- 7 отсто), Литванија (- 25 отсто), Латвија (- 8 отсто), Данска (- 44 отсто), Естонија (- 14 проценти), Шведска (- 60 проценти) и Ирска (- 20 проценти).
Хрватска е меѓу членките на Унијата чиј увоз од Русија е зголемен по воведувањето на санкциите. До август е увезена стока во вредност од 470 милиони евра, што е зголемување за 68 отсто во однос на лани. Сепак, Словенија е апсолутен рекордер: увозот од Русија по санкциите годинава е зголемен за 346 отсто во однос на 2021 година!
Во извештајот ЕЦБ посочува дека санкциите имале одредени несакани ефекти.
Падот на уделот на руските средства во ЕУ не е толку резултат на напуштањето на компаниите од земјата, колку што „главно се должи на намалувањето на вредноста на уделот на руските портфолио хартии од вредност во еврозоната“, вели ЕЦБ. Сè на сè, „позициите за директни странски инвестиции останаа главно непроменети“ од почетокот на војната.
Трговските и финансиските врски на еврозоната со Русија беа во центарот на вниманието поради руската инвазија на Украина и санкциите наметнати на Русија од страна на Европската унија, САД и други земји.
ЕЦБ документира како рекордниот дефицит во трговскиот биланс меѓу еврозоната и Русија - поради наглото зголемување на цените на увезената енергија и понискиот извоз во услови на санкции од ЕУ - придонесе за значително поместување во вкупната тековна сметка на еврозоната.
Салдото на тековната сметка на еврозоната во однос на Русија од мал суфицит се претвори во дефицит од 0,5 отсто од БДП на еврозоната меѓу вториот квартал од 2021 година и вториот квартал на 2022 година, забележува ЕЦБ.
Поради улогата на Русија како главен извозник на енергија и други стоки, еврозоната обично има дефицит на тековната сметка со Русија. Билатералниот дефицит беше најголем во периодот 2010-2014 година, кога во просек изнесуваше 0,3 отсто од БДП на еврозоната, бидејќи цените на енергијата беа на високо ниво.
Дефицитот потоа почна да паѓа, во просек 0,1 отсто од БДП во 2015-2019 година, пред да се претвори во мал суфицит во 2020 година, во согласност со намалениот увоз на енергија за време на пандемијата на коронавирус.
Сепак, во првиот квартал од 2022 година, билатералната рамнотежа забележа - на годишна основа - дефицит од повеќе од 0,3 проценти од БДП на еврозоната за прв пат од 2014 година. Дефицитот дополнително се зголеми на 0,5 проценти од БДП во вториот квартал од 2022 година, кој претставува историски најголем дефицит на еврозоната во однос на Русија и вториот по големина билатерален дефицит на еврозоната во тој квартал, надминат само со дефицитот во однос на Кина (кој достигна 1 процент од БДП на еврозоната).
Поедноставно, и покрај санкциите, трговијата на Европската унија со Русија се зголеми во 2022 година. Тоа автоматски не значи дека санкциите се бесмислени, но покажува колку се испреплетени економиите на Европската Унија и Руската Федерација.
Така, на почетокот на 2023 година, Русија би можела да го намали производството на нафта за пет до седум отсто како одговор на ценовните ограничувања на сировата нафта и дериватите и да ја запре продажбата на земјите кои ги поддржуваат овие ограничувања, изјави неодамна вицепремиерот Александар Новак за руската државна телевизија.
Деталирајќи го за првпат одговорот на Москва на ограничувањата на цените наметнати од Западот поради руската инвазија на Украина, Новак рече дека намалувањата би можеле да достигнат помеѓу 500.000 и 700.000 барели дневно.
Тој исто така рече дека, и покрај напорите на Европа да ја намали зависноста од руската нафта и гас, руските енергетски производи се барани ширум светот и дека Москва ги диверзифицира своите клиенти. Тој, исто така, тврди дека ќе биде тешко да се обезбеди глобален економски развој без руски енергетски извори и предвидува можен недостиг на гас во Европа, што воведе ограничувања на цената на гасот и нафтата.
Што се однесува до нафтата, Европската унија, групата земји Г7 и Австралија на 5 декември воведоа ограничување на цената од 60 долари за барел, покрај ембаргото на Европската Унија за увоз на руска сирова нафта испорачана по море и слични ветувања на Велика Британија и Канада, Јапонија и САД.
Санкциите ја погодија продажбата на руската нафта, која е одговорна за голем дел од приходите во рускиот државен буџет. Извозот на руска сурова нафта од Урал од пристаништата на Балтичкото Море може да се намали до 20 отсто во декември.
Овој месец сировата нафта од Урал се продаваше со повисоки попусти, при што доминантниот купувач Индија купуваше по многу пониска цена од 60 долари за барел.
Но, јасно е дека трговијата меѓу Русија и Европската Унија сè уште оди добро. Ова нема да го промени деветтиот пакет санкции, кој претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, го претстави во Брисел.
„Осумте пакети санкции досега веќе сериозно ја еродираат Русија, а денес го зголемуваме притисокот со деветтиот пакет санкции“, изјави Урсула фон дер Лајен. „Со Украина сме и ќе ја натераме Русија да плати за нејзината суровост“, рече Фон дер Лејен.
Деветтиот пакет санкции вклучува, меѓу другото, ставање на речиси 200 дополнителни физички и правни лица на санкционираната листа. Меѓу нив се руските вооружени сили, поединечни офицери, одбранбени компании, членови на парламентот, министри, гувернери и политички партии.
Европската комисија предлага и воведување санкции против уште три руски банки и целосна забрана на трансакциите во Руската банка за регионален развој со цел дополнително да се парализира „банкоматот на Путин“. Се предлагаат и дополнителни ограничувања за извозот на производи со двојна употреба, вклучувајќи клучни хемикалии, нервни агенси, електроника и ИТ компоненти кои би можеле да се користат за руската воена машина.
Исто така, се предлага забрана за извоз на сите видови беспилотни летала и беспилотни летала и мотори на беспилотни летала во Русија и за извоз во која било трета земја, како што е Иран, која би можела да ја снабдува Русија со беспилотни летала. Исто така, се предлага да се нападне руската пропагандна машина со забрана на четири дополнителни канали и други платформи за дистрибуција на содржина.
Ќе биде интересно да се види дали овие санкции на Европската Унија ќе доведат и до зголемување на увозот од Русија.
