Редовното внесување на витамин Д значително го намалува ризикот од автоимуни болести како што се псоријаза, ревматоиден артритис и лупус, покажа нова, огромна студија.
Автори на нова студија објавена во престижниот British Medical Journal (BMJ) истакнуваат дека автоимуните болести, кои се карактеризираат со воспалителен одговор на одбранбениот систем на сопствените ткива, се третата водечка причина за болести во индустријализираниот свет и водечка причина за смрт кај жените.
„Автоимуните болести се хронични состојби со зголемена преваленца со возраста и се голем социјален и економски товар поради недостаток на ефективни терапии“, пишуваат авторите кои работат во неколку американски научни и здравствени институции.
Некои претходни истражувања веќе сугерираа можност за благотворно дејство на витаминот Д потврдено во истражувањето. Сепак, новата студија е првото рандомизирано, контролирано испитување, кое е златен стандард на клиничкото истражување бидејќи може јасно да ја потврди причинската врска помеѓу витаминот Д и неговите ефекти.
Студиите за ефектите на додатоците во исхраната и витамините главно се спроведуваат во т.н. перцептивни студии. Тоа значи дека кај набљудуваната популација преку прашалници и слични инструменти се прави обид да се утврди кој земал додаток, а кој не, а потоа да се анализира какви биле исходите во групата што земала, а што не во групата што земала витамински додатоци. Во нив податоците најмногу се базираат само на исказите на инволвираните лица.
Во рандомизирани контролирани испитувања, се гарантира дека постојат групи во кои едната зема одреден додаток, а другата плацебо, и дека учесниците се по случаен избор поделени во групи. Ова е тешко да се организира, особено на голем примерок и низ многуте години што мора да поминат за да се појават одредени здравствени ефекти. Тие, исто така, се обидуваат да ги контролираат резултатите на таков начин што ќе исклучат што е можно повеќе некои други фактори кои би можеле да влијаат на исходот.
Во истражувањето кое траело 5,3 години, истражувачите истражувале што се случува со развојот на автоимуни болести кога една група испитаници редовно консумира витамин Д и/или омега 3 масни киселини, а што кога земаат лажни додатоци, односно плацебо.
Студијата наречена Vitamin D and Omega-3 Trial (VITAL), опфати околу 26.000 возрасни луѓе во просек на возраст од околу 67 години. Учесниците немаа недостаток на витамин Д и не беа сметани за висок ризик за развој на автоимуни болести.
Тие беа поделени по случаен избор во неколку групи - една добиваше 2.000 меѓународни единици (IU) витамин Д дневно и уште 1 грам омега-3 масни киселини, друга земаше витамин Д со плацебо, трета омега-3 масни киселини и плацебо, и четврта само плацебо. Учесниците конечно одговорија на прашалниците за нови дијагнози на автоимуни болести, а лекарите ги прегледаа нивните записи за да ги потврдат тие дијагнози.
По нешто повеќе од пет години следење, учесниците кои земале витамин Д или витамин Д и омега-3 масни киселини имале помала стапка на автоимуна болест од луѓето кои земале плацебо или само омега-3 масни киселини. Ефектите станаа поизразени по две години следење.
Многу автоимуни болести се придружени со воспаление, а познато е дека рибиното масло помага во ублажување на воспалението. Но, само омега-3 масните киселини не значително ја намалуваат инциденцата на автоимуни болести.
Резултатите од студијата покажаа дека учесниците кои земале витамин Д, со или без омега-3 масни киселини, имале 22% помал ризик од развој на автоимуни болести за нешто повеќе од пет години во споредба со учесниците во плацебо групата.
Витаминот Д е есенцијален микронутриент од групата витамини растворливи во масти. Затоа, во една студија во една група, таа беше дадена со омега-3 масни киселини кои го раствораат и ја олеснуваат неговата апсорпција во телото.
Тој е особено важен за одржување на мускулно-скелетниот систем, но и за функциите на имунолошкиот, ендокриниот, кардиоваскуларниот и невролошкиот систем.
Се проценува дека повеќе од една милијарда луѓе во светот имаат ниско ниво на витамин Д, поради што во последните години често се зборува за „пандемија“ на недостаток на витамин Д. Недостатокот на витамин Д е поврзан, меѓу другото, со т.н. сезонски промени во расположението или зимски депресии.
Механизмите кои можат да ги објаснат резултатите од новата студија се повеќекратни и генерално се доста добро познати.
Витаминот Д се врзува за рецепторите на клетките на имунолошкиот систем и активира голем број гени важни за неговото правилно функционирање. Автоимуните болести се јавуваат кога одбранбениот систем погрешно ги напаѓа сопствените клетки или ткива.
Витаминот Д е група на секостероиди растворливи во масти кои се клучни за зголемување на интестиналната апсорпција на калциум, магнезиум и фосфат, но има и многу други биолошки ефекти. Кај луѓето најважни се витаминот Д3 (колекалциферол) и витаминот Д2 (ергокалциферол).
За разлика од другите витамини кои можат да се внесат во организмот само преку исхрана или суплементи, главниот природен извор на витамини е синтезата на колекалциферол во долните слоеви на епидермисот на кожата преку хемиска реакција која зависи од изложувањето на сонце (особено УВБ зрачењето). Затоа понекогаш се нарекува и „Сончев витамин“.
Изборот на храна која содржи витамини Д2 и Д3 во поголеми количини е прилично ограничен.
Најбогат природен извор на витамин Д3 во храната се рибините масла, како што се маслото од црн дроб на бакалар и други масни риби.
Го има и во разни риби како туна, сардина, скуша, бакалар, харинга и лосос.
Потоа следат други морски плодови како што се раковите, потоа жолчките и некои видови печурки како шитаке, млечните производи како сирењето, путерот и павлаката и храната која е дополнително збогатена со витамин Д како што се некои намази со маргарин.
Тешко е да се добие доволно витамин Д од храната, па затоа на повеќето луѓе им се потребни додатоци. Експертите препорачуваат луѓето на возраст од 1 до 70 години да земаат 600 IU дневно, а оние над 70 да земаат околу 800 IU дневно. Некои експерти препорачуваат повеќе.
