Најострите мислења за претседателот Александар Вучиќ во Србија доаѓаат од оние кои најдолго го познаваат. „Тој е Ал Капоне и Вито Корлеоне во едно. Вучиќ не е ни патриот, ни националист или демократ, него го интересира само неограничена, неконтролирана моќ“, вели Срѓан Миливојевиќ, претставник на опозициската Демократска партија, кој го познава Вучиќ 30 години.
Сепак, додека Вучиќ критичарите го обвинуваат за уништување на српската демократија и за дослух со криминалци, истите скептици често го гледаат како единствената надеж за стабилност на Балканот.
Американските и европските дипломати, кои го гледаат како единствената личност која може да ги убеди Србите да коегзистираат со поранешната покраина Косово, страдаат од неговото навредување на Западот, поттикнување српски шовинизам и ласкање на рускиот претседател Владимир Путин, пишува британски The Times.
Вучиќ одбива да ја признае независноста на Косово, инсистирајќи на тоа дека покраината останува срцето на Србија и вети дека ќе ги заштити етничките Срби кои живеат таму. Тензиите експлодираа оваа година по општинските избори во Косово, кои беа бојкотирани од тамошните Срби. Кога Косово постави градоначалници етнички Албанци, избувнаа проблеми и беа распоредени мировници на ОН.
Меѓусебната недоверба на двата соседа не е само локален проблем на Балканот. Србија долго време се потпира на својот сојузник во Москва, а независноста на Косово ја поддржуваат САД и ЕУ, што ги прави тензиите уште еден израз на прокси-конфликтот меѓу Русија и Западот.
Алиша Кернс, претседателка на Комисијата за надворешна политика на долниот дом на британскиот парламент, ги изрази своите сомнежи за Вучиќ во отворено писмо минатиот месец, потпишано од 56 парламентарци од Европа и од САД. Сепак, тој е човекот што Западот очекува да ги нормализира односите со Косово, кое се отцепи од Белград во 1999 година по српските масакри што предизвикаа бомбардирање на НАТО.
„Постојано слушам дека Вучиќ е единствената опција. Тие велат: 'Нека си го направи своето, нека ги искористи етничките тензии, тој е тајно со нас', но тој е иредентист кој бара враќање на изгубената територија“, рече Кернс. Таа укажа на одбивањето на Вучиќ да го потпише договорот за Косово со посредство на САД и ЕУ во март, кога тој се пошегува: „Имам неопислива болка во десната рака, болката се очекува да трае четири години“.
Кернс рече дека „нема желба да ја казни Србија“, но дека има проблем да ги критикува САД и ЕУ поради одлуката на Косово да одржи избори во областите со српско мнозинство во април.
„Косово трпи критики и напади, но Србија потпиша безбедносен договор со Москва во септември, испрати двајца министри во Русија во последните шест месеци и не ги санкционираше Русија, Иран или талибанците“, рече Кернс. „Зошто не ја повикаме Србија?“.
Во типичен каустичен стил, 53-годишниот Вучиќ возврати, велејќи ѝ на Кернс: „Те истражуваме за да видиме кој те финансира“. Кернс смета дека е „многу значајно што смета дека е соодветно да им се заканува на парламентарците“, додавајќи дека зголемувањето на анонимните закани упатени кон неа по изјавата на Вучиќ доведе до подигање на нејзината безбедност на повисоко ниво.
Испадот на Вучиќ не го изненади Борко Стефановиќ, пратеник на српската опозициска Партија на слободата и правдата, чиј обид да ја принуди Србија да ја санкционира Русија беше спречен од националната влада.
„Пратениците на опозицијата редовно се пцујат и навредуваат во парламентот и се опишуваат како непријатели на државата на провладините телевизиски канали финансирани од државно рекламирање“, рече Стефановиќ, кој беше претепан до несвест со метална прачка од напаѓачи поврзани со партијата на Вучиќ на Митингот на опозицијата во 2018 година.
„Помеѓу телевизиските вести пријателски на Вучиќ, се емитуваат реални шоуа во кои глумат дилери на дрога и убијци кои се претворени во херои, а ги гледаат легии гледачи во земја која гледа повеќе телевизија од кое било друго место во Европа по Романија“, рече Стефановиќ.
Не се сите Срби среќни, илјадници луѓе излегоа на улиците оваа пролет, протестирајќи против двете масовни убиства, кои ги поврзаа со насилството во јавниот живот. „Средната класа живееше во балон, тврдејќи дека 'политиката не ме допира'. Тој балон пукна кога сфатија дека е поврзан со насилството што го поттикнува владата“, објасни Стефановиќ за The Times.
Протестите досега се покажаа како најголем предизвик за Вучиќ, кој се вклучи во политиката во 90-тите како министер на Слободан Милошевиќ, српскиот лидер кој беше суден за воени злосторства по балканските војни што ја распаднаа Југославија. Милошевиќ почина во својата затворска ќелија во 2006 година, за време на неговото судење во Хаг.
Откако ја презеде функцијата во 2014 година, 198-сантиметри високиот проевропски конвертит Вучиќ се врати на подемот на српскиот национализам, прво како премиер, а потоа како претседател.
Стефановиќ вели дека владејачката Српска напредна партија на Вучиќ ја држи власта со закана за отказ на вработените во државните претпријатија доколку не гласаат за тоа и со делење работни места на членовите на партијата: „Луѓето се приклучуваат на партијата надевајќи се на работа, што е зошто има 700.000 членови“. Вучиќ не одговори на барањето на The Times за интервју.
Неговата влада, исто така, беше обвинета за регрутирање насилни фудбалски хулигани за да ги тепаат противниците, матен свет што го истражуваше новинарот Стеван Дојчиновиќ, но Вучиќ редовно ги негираше овие тврдења.
„Започна со употребата на хулигани како паравоени групи за време на војната на Балканот“, рече Дојчиновиќ (38), поранешен автор на панк фанзини кој помогна во основањето на српската истражувачка мрежа за криминал и корупција: „Оттогаш, српските тајни служби им нудат заштита кога им треба готовина“.
Во својата тесна канцеларија во Белград, Дојчиновиќ вади дебела папка со копии од таблоиди поволни за Вучиќ, полна со скандалозни написи за новинарот, за да покаже како владата користи пријателски медиуми против своите непријатели.
„Понекогаш сум на насловните страници пет пати месечно, обвинет дека работам за ЦИА, мафијата или француската разузнавачка служба и посетувам садо-мазо клубови“, рече Дојчиновиќ и додаде: „Тие користат извештаи од безбедносните служби, членови на старата школа кои не биле реформирани уште од комунизмот“.
Во неодамнешното покажување на нетрпеливост кон Вучиќ, САД го санкционираа неговиот разузнавач Александар Вулин, обвинувајќи го за врски со организиран криминал и трговија со дрога и оружје.
Американскиот Стејт департмент, исто така, тврди дека Вулин ѝ помага на Русија да го зголеми своето влијание на Балканот – не е изненадување за белградската антипутинска заедница на руски емигранти чие движење е ограничено бидејќи српската влада ги прогласува за „безбедносни ризици“.
Прашањето за западните дипломати е дали Вучиќ ќе ја следи експанзионистичката игра на Путин и ќе продолжи да дејствува на Балканот или може да се очекува од него да потпише договор за Косово.
Кернс посочи дека тој не е единствената надеж за Западот, посочувајќи на неодамнешните протести за кои таа рече „сугерираат дека има многу повеќе луѓе кои сакаат стабилност во Србија отколку што се мислеше“.
Ајвор Робертс, кој беше британски амбасадор во Југославија од 1994 до 1997 година, ѝ се спротивстави: „Нејзината интервенција не е од помош – Србите не реагираат на притисокот, тие само копаат уште повеќе. Вучиќ е убедливо единствената сила и само сонувач може да мисли дека некој друг може да го заземе неговото место“.
Дури и Наташа Кандиќ, основачот на српскиот Фонд за хуманитарно право во Белград, која доби признание за истражување на српските воени злосторства, рече дека Западот мора да застане на страна на Вучиќ: „Секој ден тој го повторува своето тврдење дека Србија е опкружена со непријатели и дека Европа, особено Германија и Обединетото Кралство го поддржуваат Косово, но едноставно не гледам друг српски политичар кој има моќ да преговара за договор“.
