Претседателот на Украина, Володимир Зеленски, дојде во Полска минатата недела во својата прва официјална посета од почетокот на руската инвазија. Претседателот беше одликуван со Орденот на белиот орел - што е највисока државна награда во Полска и еден од најстарите полски ордени, основан во 1705 година.
Пишува Иван Човиќ за Index.hr
Воен аспект
При таа посета беа опфатени неколку интересни точки. Претседателот Дуда рече дека Полска ќе ѝ пренесе на Украина 14 парчиња борбени авиони MiG-29, односно шест помалку од претходно ветените дваесет.
Исто така, договорено е украинската компанија Ukroboronprom заедно со полската Polska Grupa Zbrojeniowa заеднички да произведуваат гранати од 125 мм за тенкови.
Полскиот премиер Матеуш Моравјецки минатата недела изјави дека Украина од Полска ќе купи 100 оклопни транспортери Rosomak од полско производство. Во средата претседателот Зеленски го потврди купувањето во Варшава, но не ја прецизираше количината.
Говорот на Зеленски
Потоа, во својот говор, претседателот Зеленски ја истакна соработката меѓу Полска и Украина и најави дека наскоро нема да има граници меѓу двата народа.
„Во иднина нема да има граници меѓу нашите народи: политички, економски и - што е многу важно - историски. Но, за тоа сепак треба да победиме. За тоа треба уште малку да одиме рамо до рамо“, рече претседателот на Украина.
Создавање на унија на Полска и Украина
Говорот на претседателот Зеленски не остана незабележан, а интересно е да се толкува контекстот на тој говор, како и реакциите на полските и украинските медиуми. Од почетокот на руската инвазија, Украина направи еден вид политички пресврт, во кој Полска е еден од клучните партнери и „фигури“ на тој пресврт.
Ваквиот пресврт го искористија руските власти и пропагандните медиуми, кои активно промовираа секое приближување на Украина кон Полска како наводни аспирации на Полска да ги окупира западните делови на Украина. Во секој таков обид да се „заматат водите“ од руските пропагандни медиуми, Варшава реагираше решително и недвосмислено, јасно отфрлајќи секаква можност за окупација на кој било дел од територијата на Украина.
Сепак, јасно е дека Украина и Полска (особено Украина) имаат идеја да склучат одреден тип на сојуз или договор, што може да се толкува и од говорот на претседателот Зеленски. Полскиот претседател Анджеј Дуда изјави дека Киев и Варшава работат на нов договор за соработка меѓу двете земји и дека наскоро би можело да биде потпишан нов договор за билатерална соработка меѓу Полска и Украина.
Зборувајќи за зајакнувањето на билатералната соработка, Зеленски посочи дека Киев е заинтересиран Полска да учествува во обновата на Украина.
„Ги покануваме полските компании да влезат во Украина сега. За нас е важно Полска да биде еден од водечките партнери во обновата на Украина“, рече тој.
Полска и ЕУ
Толкувајќи ги изјавите на Зеленски и Дуда, полските медиуми можеа да прочитаат дека Варшава размислува за можен сојуз со Киев и покрај водечките земји од ЕУ, со кои полските власти имаат затегнати односи. Есента оваа година во Полска се одржуваат парламентарни избори на кои земјите од Западна Европа (пред се Германија и Франција) многу веројатно ќе ја поддржат опозицијата на актуелната власт во Полска.
Посебно интересен е односот меѓу Полска и Германија, кој е прилично напнат по руската инвазија на Украина. Од почетокот на војната, Германија имаше многу внимателен пристап, мерејќи го секој чекор, додека Полска јавно ги покани сите земји да учествуваат во испраќањето воена помош. Исто така, пораките на критика кон земјите кои не се доволно децидни во воената помош за Украина можеа редовно да се слушаат од Полска, што имплицитно беше критика пред се кон Германија.
„Солирањето“ на Полска особено ја иритира Германија
Последната јавна расправија се случи пред да биде одлучено да се испратат германски тенкови Леопард во Украина. Во тие моменти се водеа преговори и беше очигледно дека Германија нема да попушти под притисокот на САД и Велика Британија, освен ако не ги испратат и своите тенкови (Абрамс и Челинџерс), што на крајот и се случи. Тогаш од Варшава се слушнаа пораки дека Полска ќе испрати леопарди, кои ги користи во своите вооружени сили, дури и без одобрение од Германија.
Сите овие пораки, издвојување на Полска и прескокнување на одлуките на ЕУ особено ги иритираат властите во Германија, но и во другите земји од ЕУ, кои бараат одлуките да се носат на ниво на ЕУ. Исто така, ако погледнете малку во историјата, во периодот пред почетокот на руската инвазија, Полска беше заедно со Унгарија „оската“ која работеше на „распадот“ на ЕУ.
Се разбира, односите меѓу Унгарија и Полска сега се нешто помалку интимни, а таа оска е делумно напукната бидејќи, водени од сопствените интереси, земјите очигледно се разминуваат во односот кон Украина додека таа е нападната.
Остатокот од Европа донекаде се измори да ја поддржува Украина, но Полска не
Полска во моментов е посветена да го брани суверенитетот на Украина, и покрај фактот што остатокот од ЕУ делумно се измори. Се разбира, тука не се работи само за добри односи со Украина, туку и за стратешки интерес на Полска, односно за сопствената безбедност на земјата. Полската безбедност ќе биде поголема колку што Русија излезе послаба од оваа војна и колку е посилна украинската државност.
Дел од полската елита сегашното партнерство со Киев го смета за потпора за нејзиниот конфликт со водечките земји од ЕУ. Со ова Варшава, според аналитичарите, ја става Украина, која зависи од помошта од Западот, во непријатна положба. Говорот во кој полскиот премиер Моравјецки жестоко го критикуваше Западот е добар пример за ваквото солирање на Полска во надворешната политика.
Полска игнорира дека Украина не би можела да се одбрани без поддршката на Западот
„Кога западните лидери дебатираа дали Украина може да издржи повеќе од една недела и го повикаа претседателот Зеленски да го напушти Киев, ние бевме првите западни лидери кои отпатуваа во Киев за да ги бодрат нашите украински пријатели и да покажеме солидарност“, рече Моравјецки.
Она што полскиот премиер го игнорира во својот говор е фактот дека, без поддршката на Западот, Украина не би можела да се одбрани и дека Полска може ефективно да и помогне на Украина само ако остане цврсто вкоренета во воените, економските и политичките структури. на ЕУ и НАТО, како и дека Полска може да биде атрактивен партнер за Украина само како дел од тој западен свет.
Проблеми со Алијансата
Иако Украина и Полска ја имаат Русија, која ја гледаат како заеднички непријател, и иднина што може да се сподели, има и историски проблеми кои не се целосно решени.
Ова особено се однесува на периодот на Втората светска војна, настани како масакрот во Волин, улогата на украинското движење ОУН-УПА итн. Оваа година се одбележуваат 80 години од масакрот во Волин, што ќе биде вистински тест да ја демонстрира зрелоста на украинската и полската дипломатија.
Полските медиуми го потенцираат ова како прашање што Полска не треба да го отвори сега, имајќи го предвид она што се случуваше во последната година.
Од друга страна, се споменува или се очекува дека на таа годишнина ќе учествува и претседателот на Украина или некој од украинските власти. Сепак, полските медиуми се согласуваат дека на оваа тема темелно ќе се пристапи по војната во Украина.
Полска е најпогодена од проблемот со украинското жито
Ако историските несогласувања и проблеми засега можат да се стават „под тепих“, вториот проблем е доста актуелен. Имено, бидејќи Украина е еден од најголемите извозници на жито во светот, таа беше принудена да бара алтернативни патишта откако нејзините пристаништа на Црното Море беа окупирани или блокирани, а беа избрани и рутите низ Полска и Романија.
Но, логистичките тесни грла значеа дека голема количина на украинско жито, што е поевтино од житото произведено во ЕУ, заврши во европските земји. Приливот на украинско жито им наштети на цените и продажбата на европските земјоделци.
Полска, каде што почнаа протестите на земјоделците, го доживеа најголемиот удар. Затоа, Полска ја повика ЕУ да го ограничи количеството на украинско жито што влегува на европскиот пазар. Сепак, протестите продолжија, а кулминираа со оставката на полскиот министер за земјоделство.
Токму во оваа атмосфера претседателот на Украина ја посети Полска. И таа тема беше на маса, беа потпишани неколку договори, но не е јасно како ќе се реши прашањето за украинското жито.
Според полските медиуми, владата на Моравјецки ги игнорирала предупредувањата дека украинското жито наменето за Африка може да ја поплави Полска. Тоа предизвика не само незадоволство, туку и антиукраинско расположение кај земјоделците.
Деликатна ситуација
Засега не е јасно како ќе се реши ситуацијата со украинското жито, но за Украина ситуацијата е многу сложена. Од една страна, Украина и покажува благодарност на Полска за нивната солидарност и помош, а од друга, водени од нивниот разум, разбираат дека „изворот“ на Западот е во Вашингтон, Брисел, па дури и во Берлин.
И колку и да изгледа привлечна приказната за сојузот, партнерството и пријателството со Полска за Украина, јасно е дека ништо од ова не би постоело доколку Полска не беше дел од сојузите на ЕУ и НАТО.
Затоа, Украина ќе продолжи да гради односи со Полска, но пред се со стремеж да стане дел од тоа западно општество. Исто така, иако Полска и Украина имаат сè попријателски односи, од жито примерот е очигледно дека ќе има многу точки за кои двете страни ќе треба да постигнат договор, каде што ќе се водат од сопствените интереси. Ова е процес кој е започнат, но сигурно е дека ќе трае уште некое време, особено додека има воена состојба во Украина.
