Добро е познато дека нема живот без вода и дека тоа е значаен ресурс - вредноста на водата, може да се каже, е тешко да се процени.
Сепак, дека може да стане и берзанска стока, неодамна беше потврдено на Волстрит, каде што за првпат се тргуваше со неа.
Имено, на најголемата светска берза на деривати почна да се тргува во врска со калифорнискит пазар на вода вреден над 1 милијарда долари. Според професорот на банкарската академија во Белград, Исмаил Мусабеговиќ, многу е можно во иднина да се тргува со вода, но во овој момент тоа е изведена вредност, со цел да се заштити од ризик, пренесува B92.net.
Тој посочува дека во моментов водата е на берзата како финансиски инструмент, односно фјучерси, што значи дека се тргува со неа три месеци.
„Водата е еден вид дериват, како што е бензинот дериват на нафтата, а цената на бензинот зависи и од цената на нафтата. Со фјучерсите, имате право да ја земете стоката или не. Бидејќи водата не се зема, тоа е хибриден инструмент што треба да биде стоков, а не финансиски. Тоа е смислен дериват - некои заживуваат, а некои не, но со нив се штити од ризици“, рече Мусабеговиќ.
Водата се купува на берза така што се дава одредена сума на пари - аванс, а вредноста е во договор што се склучува на берзата.
„Замислено е тоа да биде во акри, единица мерка за површина земја. Десет акри кај нас се површина од околу четири хектари, при што длабочината на вода е околу 30 сантиметри. Таа количина на вода е договорот. Во фјучерсите, договорот е единица мерка како што јаболката, на пример, се мерат во килограми. Договорот ви дава за право да ја купите или продадете таа количина вода за одредена испорака во иднина“, посочува Мусабеговиќ.
Засега, земјоделците во Калифорнија се заинтересирани за трговија со вода на берзата.
„Сушите се чести во Калифорнија поради климатските промени и кога има суша, цената на водата се зголемува. Берзата се заснова на понуда и побарувачка, ако понудата е поголема, цената паѓа, ако побарувачката е поголема, цената се зголемува. Ако е сушна година, побарувачката е голема и цената ќе се зголеми“, рече Мусабеговиќ.
Значи, станува збор за берзански производ што сега е на почетокот на својот век. Во моментов, пазарот на вода на берзата е релативно мал, а колку ќе биде глобално прифатен, останува да видиме.
Според проф. д-р Марина Шчибан од Технолошкиот факултет во Нови Сад, денес водите содржат сѐ повеќе различни супстанции кои се јавуваат како резултат на човековата активност, а за тоа придонесува и зголемувањето на популацијата, интензивниот развој на индустријата, земјоделството, медицината, фармацијата...
„Кога ќе се каже дека ќе има недостиг на вода во 21 век, тоа е всушност само делумно точно. Водата не може да исчезне освен ако не се испушти во вселената, а количината на вода на Земјата не се менува затоа што постојано циркулира во природата. Најточната вистина е дека нема доволно вода со добар квалитет, односно вода што може да се користи на едноставен и евтин начин за одредени цели“, вели Шчибан.
Таа исто така посочува дека за промените и во квалитетот и во квантитетот на водата во една област дополнително влијаат климатските промени.
„Суши, поплави, високи температури придружени со големо испарување на водата може да доведат до привремени, па и трајни нарушувања во снабдувањето. Ова не значи дека земја како Калифорнија, која е инаку сушен регион, и која сака да стане земјоделски гигант во производство на одредени култури, треба да се земе како пример за проблеми со водата. Значи, ситуацијата не е одлична, но засега не е трагична. Од овој аспект, појавата на водата на берзата значи само дека на економскиот пазар се појавила нова играчка, но тоа не е најава за катастрофа. Сепак, ќе видиме како ќе заврши“, посочува Шчибан.
Според Мусабеговиќ, водата е важен фактор во економијата и во сите области, но е со ограничен капацитет.
„На целата Земја има 72 проценти вода, но само еден процент од тоа е вода што ние, како човештво, можеме да ја користиме. Тоа е ограничен ресурс што ќе стане недостапен за огромен број луѓе со продолжувањето на климатските промени. Ова е пилот-проект кој ќе покаже каков ќе биде трендот“, посочи проф. Мусабеговиќ.
