Стариот бензин со олово, кој се користел во САД, но и на други места во светот во поголемиот дел од 20 век, ја намалил интелигенцијата на повеќе од половина Американци, покажа новото истражување.
Издувните гасови од таквиот бензин се штетни за сите, но особено за децата чиј мозок сè уште се развива. Според наодите од студијата објавена во PNAS, тој во просек го намалил коефициентот на интелигенција за речиси 3 поени. Но, ова е просек, што значи дека за некои родени во 60-тите или 70-тите, кога употребата на ова гориво беше на својот врв, можеше да ја намали за 6 поени. Можеби ова немаше значајно влијание врз оние со просечен или висок коефициент на интелигенција, но секако влијаеше на оние со пониски когнитивни способности.
Зошто се додаваше олово на бензинот?
Бензинот со додавање на тетраетил олово (TEL), соединение со формула Pb(C2H5) 4, почна да се користи во 20-тите. TEL овозможи значително зголемување на компресијата на моторот, со што се зголемуваат перформансите на возилото и заштедата на гориво.
Постарите бензини без олово не дозволуваа зголемување на односот на компресија на моторот над 6:1. Кога оваа граница беше надмината, имаше неконтролирани експлозии на гориво.
Проблемот со неконтролираните детонации на бензинските мотори го реши американскиот хемичар Томас Мидгли Џуниор. измислувајќи го адитивот TEL, кој првпат бил произведен на 9 декември 1921 година.
Додавањето TEL на бензинот му овозможи на бензинот да почне да гори при значително повисоки температури и притисоци, а за да се зголеми моќноста на моторот додека се намали потрошувачката на гориво, од клучно значење е компресијата да биде што е можно поголема. Зголемувањето на притисоците и температурите на согорување на бензинот без неконтролирани експлозии овозможи да се зголеми моќноста на моторот со помала потрошувачка на гориво.
Забраната за оловен бензин стигна доцна
Но, истражувањата од 70-тите покажаа дека оловото од издувните гасови на возилата, доколку влезе во мозокот, може да ја наруши нервната сигнализација, па дури и да ги уништи мозочните клетки. Американскиот астроном и популаризирач на науката Нил де Грас Тајсон посвети една епизода од својата серија Cosmos на приказната за тоа како американскиот геохемичар Клер Камерон Патерсон го открил степенот на труење со олово. Во 1965 година, Патерсон ја објави книгата „Contaminated and Natural Lead Environments of Man“, со која се обиде да го привлече вниманието на јавноста кон проблемот со зголеменото ниво на олово во животната средина и синџирот на исхрана што доаѓа од индустриски извори. Оттука започна неговата долга борба со индустријата и властите.
Оловниот бензин беше забранет во САД во 1996 година, а во ЕУ во 2000 година.
Што откри новата студија?
Користејќи ги податоците од националното истражување, тимот ги анализирал нивоата на олово кај повеќе од 11.600 деца на возраст од 1 до 5 години од примероците на крв земени помеѓу 1976 и 2016 година. Истражувачите, исто така, го процениле нивото на олово во крвта од 1940 до 1975 година, врз основа на податоците за употребата на оловен бензин во тој период. Овие податоци потоа се поврзуваат со воспоставената формула за ефектот на оловото врз коефициентот на интелигенција.
Нивните резултати покажаа дека половина од сегашната популација на САД имале покачени нивоа на олово во крвта во детството. Според научниот тим, изложеноста на олово можела да предизвика просечен пад на коефициентот на интелигенција за 2,6 поени. Луѓето родени во средината до крајот на 60-тите веројатно изгубиле во просек 5,9 поени.
Стариот бензин не е единствениот извор на олово
Оловото од издувните гасови на автомобилите денес веќе не е закана. Но, постојат многу други извори на загадување со олово, како што се ловечка муниција, оловни водоводни цевки и индустриски отпад.
Децата родени во САД по 1996 година имаат пониски нивоа на олово во крвта во просек од нивните родители и баби и дедовци, но во споредба со генерациите пред прединдустриската ера, нивната изложеност на олово е сè уште многу повисока.
Оловото е подмолен отров. Невидливиот загадувач без мирис историски се користел во бои, цевки и бензин. Но, иако ограничувањата денес се подобри отколку што беа порано, огромни количини олово веќе стигнаа до нашата вода за пиење, нашите дишни патишта и домовите.
На пример, една студија спроведена во 2021 година на повеќе од милион американски деца, објавена во престижното медицинско списание JAMA, откри забележливо ниво на олово во крвта на половина од анкетираните. Децата од сиромашните афро-американски населби се покажаа како најизложени.
„Повеќето американски деца се изложени на олово, супстанца која не е безбедна на ниту едно ниво“, рече коавторот на студијата, д-р Харви Кауфман, виш медицински директор на Quest Diagnostics, кој го предводеше истражувањето.
Според американскиот Центар за контрола и превенција на болести (CDC), „дури и ниските нивоа на олово во крвта се покажало дека негативно влијае на интелигенцијата, распонот на вниманието и академските достигнувања на децата“. Некои научници сметаат дека загадувањето со олово е „најдолготрајната епидемија“ во САД.
